คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ : หน้า 34/374

๑ คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ บทนิบาต บทนิบาต คือ นิบาตต่างๆ ที่ทำหน้าที่ขึ้นต้นประโยคหรือเชื่อม ประโยค เช่น นิบาตบอกกาล นิบาตบอกความรับความเตือน นิบาตบอก ปริเฉท เป็นต้น นิบาตเหล่านี้เรียกชื่อสัมพันธ์แบบลอยตัวบ้าง เข้า กับกิริยาบ้าง กับนามบ้าง แล้วแต่กรณี เช่น อกสส ภริยาย กุฉิย์ คพโภ ปติฏฐาสิ ฯ (๑/๓) พุทธา จ นาม ธมฺม เทเสนตา.....ฯ (๑/๕) สาวตถิย์ กร ปัญจสตา ธมมิกอุปาสกา นาม อเหสุ ฯ (๑/๑๒๐) บทต่างๆ เหล่านี้ล้วนเป็นส่วนประกอบของประโยคทั้งสิ้น และ มีส่วนทำให้ประโยคสละสลวย และสมบูรณ์ขึ้น จึงควรทราบไว้เป็นพื้น ฐาน เบื้องต้นว่าบทหรือศัพท์นั้นๆ ทำหน้าที่อะไรในประโยค ซึ่งจะได้ ง่ายต่อการวางศัพท์นั้นๆ ลงไปในประโยคอีกทีหนึ่ง ความสัมพันธ์ กันของศัพท์ทุกศัพท์ในประโยคด้วย ทั้งจะได้ทราบ เพื่อความเข้าใจในเรื่องนี้ ขอให้ดูประโยคต่อไปนี้เป็นตัวอย่าง แล้วแยกส่วนออกเป็นศัพท์ๆ พร้อมทั้งบอกด้วยว่าแต่ละศัพท์ทำหน้าที่ อะไรในประโยค พุทฺธา จ นาม ธมฺม เทเสนฺตา สรณสีลปพฺพชฺชาที่นํ อุปนิสสย์ โอโลเกตวา อชฺฌาสยวเสน ธมฺม์ เทเสนฺติ, ตสมา ทิวส์ สตฺถา ตสฺส อุปนิสสย์ โอโลเกตวา ธมฺม เทเสนโต อนุปุพพิกถ์ กเถา ฯ (๑/๕) พุทฺธา เป็นบทประธาน