คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ : หน้า 124/374

๑O๘ คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ (๕) ในประโยคเลขนอก หรือ ประโยคเดินเรื่อง นิยมใช้กิริยา อาขยาตคุมพากย์มากกว่ากิริยากิตก์ และส่วนมากจะใช้วิภัตติหมวด อัชชัตตนี (5) ในประโยคเลขใน ที่เป็นอดีตกาล นิยมใช้กิริยากิตก์ คุมพากย์ โดยเฉพาะในรูปกัมมวาจก เรื่องกาล ความจริง เรื่องกาลนี้หากไม่สังเกตให้ดีหรือมองเผินๆแล้ว ก็อาจ จะเห็นว่าไม่เป็นเรื่องสำคัญและไม่ร้ายแรงนัก แต่พอมาถึงวิชาแปล ไทยเป็นมคธเข้า กลับเป็นเรื่องสำคัญขึ้นมาทีเดียว เพราะเมื่อใช้กาล ผิด ก็อาจทำให้เสียอรรถรสของภาษาได้ แม้บางทีจะไม่ถึงกับทำให้เสีย ความก็ตาม เพราะฉะนั้น นักศึกษาจึงต้องสำเหนียกจดจำ และศึกษา เรื่องกาลให้ “เข้าถึง” จริงๆ จึงจะสามารถแต่งหรือเขียนภาษามคธ ได้ดี การสังเกตกาล หากสำนวนไทยออกกาลไว้ให้ชัดเจน เช่น “อยู่ ย่อม, กำลัง, แล้ว, ได้แล้ว” ก็มักจะไม่มีปัญหา ถ้าสำนวนไทยมิได้ แปลออกกาลไว้ให้ จำต้องศึกษาให้เข้าใจว่าเป็นกาลอะไรจึงจะใช้ถูก กาลที่ใช้ในภาษามคธ มีที่มา ๒ แห่ง คือ กาลในอาขยาต กับ กาลในกิตก์ กาลในอาขยาตรู้ได้ด้วยวิภัตติซึ่งประกอบกับธาตุในศัพท์ กิริยาคุมพากย์นั้นๆ กาลในกิตก์รู้ได้ด้วยปัจจัยซึ่งประกอบกับธาตุใน ศัพท์กิริยานั้นๆ ซึ่งขอแยกชี้แจงและวิธีใช้โดยละเอียด ดังนี้