วิชาธรรมแปล ภาค ๑ ตอน ๓ : หน้า 5/405

ประโยค- วิชาธรรมแปล ภาค ๑ ตอน ๓ - หน้า ๕ เป็นธรรมชาติที่ละเอียดเห็นได้จาก เพราะมีความต่างที่จะพึงแยกออก ไม่ได้ว่า นี้สัญญา นีสัญญา นีปีญญา เพราะเหตุนี้ ท่านนับเสน จึงถวายพระพร (พระเจ้ามินทร์) ว่า "ฤกษ์มหาพิธี กิจที่ได้มาให้ พระผู้พระภาคเจ้าได้ทรงทำแล้ว" พระเจ้ามินทร์รัสสกล่าวว่า "ท่าน นาคเสนผู้เจริญ ก็กิจที่ทำได้ยาก พระผู้พระภาคเจ้าได้ทรง ทำแล้ว" ท่านนาคเสนก็ตวาวิษสนาว่า "ฤกษ์มหาพิธิ์ กิจอันทำได้ ยากที่พระผู้พระภาคเจ้าได้ทรงทำ ก็ต้องรอการกำหนด (แยก) ธรรมทั้งหลายอันไม่มีรูป คือจิตและเจตสิกเหล่านี้เป็นไปในอารมณ์ เดียวกัน อยู่ว่า นี้สัญญา นี้สัญญา นี้สัญญา ดังนี้ [๓. อะไรเป็นลักษณะ ฯลฯ ของปัญญา] ส่วนในปัญหากรรม (ข้อ ๓) นี้ว่า "อะไรเป็นลักษณะเป็นรูป เป็นปัจจุบัน และเป็นปัจจุบันของปัญญานั้น" มีวิตามว่า ปัญญา มีกระตรัสสภาวะแห่งธรรมเป็นลักษณะ มอันอัดเสียดซึ่งมีความมึือ โมหะอันบังสภาวะแห่งธรรมทั้งหลายเป็นรส (คือเป็นกิน) มีความหาย หลงเป็นปัจจุบัน (คือเป็นเครื่องปรากฏหรือเป็นผล) ส่วนสมาธิ เป็นปัจจุบัน (คือเหตุใด) ของปัญญานั้น โดยพระว่าว่า "มาฤติ ยตาก็ สานาติ ปุลสูตร ผู้จิตเป็นสมาธิอ่อนรู้เห็นตามเป็นจริง" ค. @. มหากุฏิท่านช่างคิดเปรียบเทียบว่า สัญญาและวิญญาณ แยกจากปัญญาโดย เด็ดขาด ก็เหมือนสุขแยกจากโลภเดือดแยกได้ ส่วนปัญญาแยกจากสัญญาและ วิญญาณโดยเด็ดขาดเหมือนปิติแยกจากสุขโดยเด็ดขาดไม่ได้ ๒. อง. ทศก. ๒๔/๓