ปรัชญา: วิถีกรมเปิด กาล ๓ : หน้า 273/405

ปรัชญา - วิถีกรมเปิด กาล ๓ - หน้าที่ ๒๗๒ แห่งต้นไม้และแห่งจิตวิญญาณเป็นอาทิจนั่น นักสยบอัญอันนั้นพึงทราบตามยคำที่กล่าวในสหชาติอันนั้นแคลว่ากิ้น์ ๔ ที่มีรูปเป็นปัจจัยโดยเป็นนักสยบอัญซึ่งกันและกัน ดังนี้เป็นต้นเกิด แต่ก็อายุ (ส่วน) ที่ ๕ ไปในปัจจัย ท่านจำแนกไว้ดังว่า "จกขยายตะ" เป็นปัจจัยโดยเป็นนักสยบอัญแห่งจิตวิญญาณธาตุ และแห่งธรรม ทั้งหลายที่สมปฏูญกับจักจุวิญญาณธาตุ โสตายตนะ-----มนายตนะ----- วิญญาณตนะ----- กายายตนะเป็นปัจจัยโดยเป็นนักสยบอัญแห่งกาย-วิญญาณธาตุ และแห่งธรรมทั้งหลายที่สมปฏูญกับกายวิญญาณธาตุนั้น มโนธาตุและมนโนวิญญาณธาตูอาศัยรูปเป็นไป รูปนั้นเป็นปัจจัยโดยเป็นนักสยบอัญแห่งมโนธาตุแห่งมโนวิญญาณธาตุ และแห่งธรรม ทั้งหลายที่สมปฏูญกับมโนวิญญาณธาตุนี้----- [แก้ปัจจัยสยบอัญ] ส่วนในบทว่าปัจจุบันนี้ พึงทราบความหมายแห่งคำนี้ก่อน ธรรมอันผลแห่งตนอาศัย คือไม่ปฏิเสธ โดยที่มีความเป็นไปเนื่องด้วยธรรม (ที่เป็นเหตุ) นั้น เพราะเหตุนี้ ธรรม (ที่เป็นเหตุ) นั้นจึงชื่อ นิสัมสะ (เป็นอธิผลแห่งตนอาศัย) (อุป สัพพ์ในบทปัจจุบันนั้น) มีอรรถว่า ยิ่ง ว่า 'นึก' เหมือนอย่างว่า ความคับใจนี้ ชื่อว่า อุปนิสสสะ. นั่นเป็นชื่อแห่งเหตุอันนี้ก็มีกำลัง (เหตุอันเรื่อย