ลำดับการเกิดอุปาทานตามวิสุทธิมรรค : หน้า 364/405

ประโยค - วิสุทธิมรรคเปล ภาค ๓ ตอนที่ ๓ หน้า ৩ ১৬๓ มีคำเพื่อน ในสงสารอันไม่มีใครรู้เบื้องต้นเบื้องปลาย ดังนี้ ลำดับ ความเกิดขึ้นแห่งกิเลสทั้งหลาย ท่านจึงไม่กล่าวไว้โดยตรง แต่โดย อ้อมพิณกว่าได้ว่า อัตตามุปปาทานเกิดก่อนเพื่อน ต่อมานักธรรมนั้น สีลาพุพุทธาน และกามุปปาทานจึงเกิด (โดยลำดับ) โดยอธิบายดังนี้ คือ โดยมาก ในภพอันหนึ่ง (อัตตามุปปาทานคือ) ความอึมมน้ำว่าว่าเที่ยง หรือว่าขาดสูญ อันมีความอึมตาไปหน้า (เกิดขึ้นก่อน) ต่อมา สีลาพุพุทธาน อันมีความวิสุทธิเหลืออึมตาเป็นข้อมุ่งหมาย (จึงเกิดขึ้น) แก่มนุษย์ผู้อว่า อัตตามุปปาทาน (แล้ว) กามุปปาทาน (จึงเกิดขึ้น) แก่มนุษย์ผู้อวว่า อัตตามิขาดสูญ ไม่แยแสต่อโลก นี้เป็นลำดับ ความเกิดขึ้นแห่งอุปาทาน ๕ นั้น ในภพอันหนึ่ง ส่วนคำบรรลการะพึงรบว่า ในอุปาทาน ๔ นั้น อุปาทาน ๓ มีอุปาทานเป็นดั่ง ละได้ก่อน เพราะอุปาทาน ๑ นั้น เป็นโทษ ที่ใส่คาปัตมรรกงำว่ากามุปปาทานละได้ภายหลัง เพราะกามุปปาทาน เป็นโทษที่อรหัตมรรกงำว่า นี้เป็นลำดับการละอุปาทาน ทั้งหลายั้น ส่วนลำดับการแสดง พิจารณาว่าในอุปาทาน ๔ นั้น กามุปาทาน แสดงก่อน เพราะเป็นโทษมีสัยใหญ่ และเพราะเป็นโทษปรากฏ (เห็นชัด) ด้วย จริงอยู่ กามุปาทานนั้น นับเป็นโทษมีสัยใหญ่ เพราะสัมมอโปกับจิตติ๙ คง อุปาทานนอกนี้นับเป็นโทษมีสัยน้อย เพราะสัมมอโปกกับจิตติ ๙ คง อนึ่ง กามุปาทาน นับว่าเป็น