วิวัฒนาการเปล่า ภาค ๓ ตอนที่ ๔๕๔ : หน้า 155/405

ประโยค - วิวัฒนาการเปล่า ภาค ๓ ตอนที่ ๔๕๔ [โดยแยกประเภทและไม่แยกประเภท] กในข้อความโดยแยกประเภทและไม่แยกประเภทนี้ ชีวินทรีย์ อย่างดี มีการแยกประเภท เพราะชีวิตนิรีย์นั้นมี ๒ คือ รูปชีวิตนิรีย์ ทรีย์ อรูปชีวิตนิรีย์ อินทรีย์ที่เหลือไม่มีการแยกประเภทเลย พึงทราบวินิจฉัยโดยแยกประเภทและไม่แยกประเภทในอินทรีย์ ทั้งหลายนี้ ดังกล่าวข้างนี้ [โดยกิจก] ข้อว่าโดยกิจก มีความว่า หากมีคำถามว่า "อะไรเป็นกิจกเหงิน- ทรึ่งหลาย "ดังนี้ใช่" คำเฉลยผิมว่า "โดยลำล่า จักขายตนะ เป็นปัจจัย (คือเป็นอุปกรณ์ธรรม) โดยเป็นอินทรีย์ปัจจัยแห่งจักร- วิญญาณธาตุ และแห่งธรรมทั้งหลายจำนวนสมปะกบัจักรวิญญาณธาตุ นั้น" ดังนี้ การที่ยังธรรมทั้งหลายมีจัญญาณวิญญาณเป็นอาจให้เป็นไป ตามอารมของตน ที่ได้แก่การกล้าและอ่อนเป็นดัง อนจะพึงให้สำเร็จ ด้วยความเป็นอินทรีย์ปัจจัย และด้วยความที่ตนมีอาการกล้าและอ่อน เป็นอาจด้วย นั้นใด นี่เป็นกิจกเหงินจัณฐกนรีย์ เป็นอันดับแรก กิจก แห่งโลสันทรีย์ มานิทรีย์ อินทรีย์และกายินทรีย์ มีน้อยอย่างนั้น แต่การยังสาหชาติธรรมทั้งหลายให้เป็นไปในอำนาจของตน เป็นกิจก 2.อิทธิ ป. ๔๐/๑๐ 2.สรุปความว่า จักเป็นอินทรีย์ปัจจัย (อุปหนุนโดยความเป็นใหญ) ของกิจก- วิญญาณ เพราะฉะนั้น ก็ตือหน้าที่ของจักร ก็อย่างจักรวิญญาณและสัมปุธธรรมให้ เป็นไปตามอารมณ์ของตน ถ้าคนเอามา (ตัวแทนเอาใส่) จักวิญญาณก็ล้ำล้ำอัตตคน ด้วย ถ้าคนอ่อน (เช่นตามัว) จักวิญญาณก็อ่อน คือไม่จดจำด้วย