วิสุทธิมรรคแปล: การเข้าใจอุปาทานและทุกข์ : หน้า 192/405

ประโยค - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๓ ตอนที่ ๑๙๑ ใคร ๆ ไม่อาจกล่าว (พรรณนา) ทุกวันนี้และอย่างนี้ได้ ที่พระผู้พระภาคเจ้าตรัสแสดงไว้ มีไห้ (หลง) เหลือโดยกาลแม้หลาย ก้ได้ เพราะเหตุนั้น พระผู้พระภาคเจ้า อาจะทรงแสดง (โดย) ย่น ทุกข์ทั้งปวงนั่น เข้าในอุปาทานนี้ ๕ ทุกอย่าง ดูก่อนสรนทะเล ทั้งหมดไว้ในหยดน้ำหยดเดียว จึงได้ตรัสว่า "โดยย่อ อุปาทานนี้ ๕ เป็นทุกข์" ดังนี้ นี่เป็นวิบากชาติในอุปาทานขันธ์หลาย นี่เป็นนะในทุกนึกนึกเป็นอันดับแรก [ทุกสมุทยนึก] ส่วนในสมุทยนึก มีวิจินฉัยว่า คำว่า ยาย ตุณฺหา ความว่า ตัณหานี้ คำว่า โภนพุวิกา ความว่า การถอดถอน(ใหม่) อีกชื่อว่าปุญพวกวะ การถอดถอน (ใหม่) อีกเป็นปกติของตัณหา นั้น เหตุนี้ตัณหนันจึงชื่อ โภนพุวิกา (มีการถอดถอน (ใหม่) อีกเป็นปกติ) ตัณหนันนั่นชื่อ นุศรุกสตฺต เพราะไปด้วย กันกับนั่นเราะ (ความยินดีอย่างพลิดเพลิน) มีอธิษฐาน ว่า ดังซึ่งความเป็นอนันต์เดียวกันกับนั่นเราะจะโดยอรรถ คำว่า ตุฑร ตุฏฺฐิภินนฺทินํ ความว่า มันเกิดในอัตภาพใด ๆ มันก็มีปกติคู่พลัด ๓, มีปัญหาว่า เมื่อศัพท์นี้สรุปรูปมาเป็นปุญพวก นี้น่าจะเป็นโภนพุวิกา ไฉน เป็น โปนหะ... ไป เสียเถิดถามนักปราชญ์ผู้หนึ่ง ท่านนอกนั่นเคบว่า อี๋ มี ๒ คือ ปน และปุญ โปนพวก นี้ชูปนูนา เขาไม่ให้มาท่านว่า ท่านพฺ อยู่ในมรรธระอะไร ๒. เรื่อความเป็นปัจจุบันว่า "ไม่รู้" ๓. เรื่อความง่าย ๆ ว่า ตัณหนั่น ไม่ใช่อาณุ ๆ มันต้องมีความยินดีพอใจ เป็นเกลอไปด้วยเสมอ พูดสั้น ๆ ว่า อยากไปตามที่พอใจ ประชฺพิมไวเป็น อุดมภา โล คีด ที่ถูกเป็น อุดมภา