จตุรูปและลักษณะรูปในวิทยาธรรม : หน้า 45/405

ประโยค - วิทยาธรรมแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - หน้า 44 รูปใดเกิดแต่ปัจจัทั้ง ๔ มีธรรมเป็นต้น รูปนั้นชื่อ จตุรุป จตุรูปนั้นได้แก่รูปที่เหลือวันลักษณะรูป (คือชาติ ชรา ภ พ ล หรือ มรณะ) ส่วนลักษณะรูป เป็น นุกโดจิจรูป เพราะเหตุอะไร ? เพราะ ความเกิดแห่งความเกิดมายไม่ และอีก ๒ ก็เป็นแต่ความอมไปและ แตกไปแห่งรูปที่เกิดแล้ว แม้ว่าความที่ชาติเกิดแต่ปัจจัอะไร ๆ ซึ่ง ท่านอนุญาให้ไวในบวกลว่า "ธรรมทั้งหลาย คือ รูปตาม สัตยาตนะ ค้นรายตนะ สายตนะ โผฏฐัพพตนะ อากาสาสตุ อโปธาตุ ปิโสสตุ รูปสมุทุตา รูปสัตมัฏุมญฏา รูปสลุอปะ รูปสลันติ กวีพิงการาหารเหล่านี้ถือเป็นสมุฏฐาน" ดังนี้เป็นต้น ก็พึงทราบว่า (ที่ท่านอนุให้) เพราะชนกปัจจัยแห่งรูปทั้งหลาย ปรากฏในลักษณะ คืออนุภาพแห่งกิน นี่เป็นถามูอย่างพิสดารในรูปนี้เป็นอันดับแรก ผู้อ่านศึกษาอาจสงสัย ลักษณะรูปคืออะไรอธิบาย สัตตดี และฉินจ- ดา มาถึงตรงนี้อย่างไรจึงมั่น ไป พึงทราบว่า ท่านรวมอปะกะกับสัญลักษณ์ เข้าเป็น ชาตรูป ส่วนชรตี้กันปรา อนิจจตา เปลี่ยนเรื่อยกว่า วิละ หรือรมตนะ มาถึงก็ ยอดความว่า ที่ยิ่งกว่า นุกโดจิจรูป เพราะเกิดแต่ปัจจัอะไร ๆ ก็มี ๆ เกิดเอง ก็ มิใช่ เพราะสิ่งที่เกิดเอง เว้นจากปัจจัย ไม่มีโดยประการทั้งปวง ถามว่า ที่ว่า ลักษณะรูปไม่เกิด จะพึงรู้ได้อย่างไร ตอบว่า วิใจโดยความไม่มีลักษณะ (คือ ตัวเป็น ลักษณะอยู่แล้ว จะมีลักษณะของลักษณะอะไรอีกล่ะ ?) จริงอยู่ ลักษณะมีความเกิด เป็นต้น แห่งรูปทั้งหลายที่มีความเกิดมีรปะตนะเป็นต้นนั้นมีอยู่ แต่ลักษณะอย่างนั้น หามิได้ลักษณะรูปมีความเกิดเป็นต้นไม่ เพราะฉะนั้น พึงทราบว่า ลักษณะมีความเกิด เป็นคนอ่อน ๆไม่เกิด ถ้าความเกิดเป็นสิ่งที่มีความเกิดไว้จะรู้บ - เกิดเกิด จากเกิด แล้วเกิดที่เกิดจากเกิด ก็เกิดจากเกิด - ฯลฯ ก็แตกต่างเหมือนกัน