ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค - วิญญาณธรรมหรือ 3 ตอนที่ 1 หน้า 364
ทัศปรากฏแก่หมู่สัตว์ เพราะความที่หมู่สัตว์เป็นผู้มดในอาลัย โดย
มาก อุปาทานออกนี้ไม่ปรากฏ ผู้มีมากับอาทาน ย่อมเป็นผู้มากไป
ด้วยการทำมุต มีโศกาหลวงเกิด (การงดคลังที่ทำให้เป็นการศรัทธรึ่น)*
เป็นต้น เพื่อ (ให้) ได้ (วัตถุ) มาถึงหลายโดยง่าย ความเป็น
ผู้มากด้วยการทำมุต มีโศกาหลวงคลเป็นต้น ของบุคคลผู้มีมากับอาทาน
นั้น เป็นสัณฐานภูมิ เพราะนั่น ทิฏฐุปาทาน จึงแสดงในลำดับ
คำภูมานั้น ทิฏฐุปาทานนั้น เมื่อแตกออกก็เป็นสองอย่าง โดย
เป็นสีลัพพภูปาทาน และอัตตาวาทภูปาทาน ในสองอย่างนั้น สีลัพพ-
ปาทาน แสดงก่อน เหตุว่าเป็นโทษหยาบ เพราะแม่เห็นก็รายไหร่อกหรอ
กริยสุนภิกษาม (ที่คนมีสีลัพพภูปาทานแสดง) ก็พึงทราบได้ อัด-
วาทุปาทาน แสดงไว้สุดท้าย เพราะเป็นโทษละเอียด นี่เป็นลำดับ
การแสดงแห่งอุปาทาน 4 นั้น
____________________________________________________________________________________
๑. อาสรมตา ในบาลีใดปกิประกเป็นอาสยา ... อาสย์ มหาวิภูว่าได้แก่ทิปุอุปาทาน-
บันธ์ (น่าจะว่าได้แก่กามคุณ)
๒. โกฏฐ หรือ โกฏฐ แปลว่า ไหวหวั่นด้วยเสียง อย่างไทยเราพุดว่า 'เสียงนั้น
หวั่นไหว? (โกฏ-เสียง หลอด - ไหว) ชาวมนพวกมีปัญชอบเสียงดัง แม้แต่กกัน
ก็รากะทะเลาะกัน ยังว่า 'โกฏหาลา' ก็คือสถาคที่ปลูกไว้สำหรับคนไปพูคกัน
ได้วะกัน โดยใช้เสียงอันดัง จะเปล่งว่า 'สากลอีกที' นี้น่ะได้
๓. ปาทุติธิมรรตรงค์เรี่องนี้มีว่า ... พุฒิโอ โหติ น สุตตธภูติ ตนบุรุษ
ทิฏฐุปาทาน ไม่สามารถะแปลให้ได้ความตามที่ควรจะเป็น โดยเฉพาะ น สุตต-
ธภูติ เมื่อปฏิสรา แล้วเป็นสัณฐานภูติเสียนแล้ว ก็เข้าสับบ่งบ้างหลังไม่ได้เดี่ยว
เคชะญา มหาวิภูว่าแถบฟังพูดตรงนี้นึกได้ว่า 2 ศัพท์ คือ สา กับ อสูส สา โทค
โกฏ... พุฒิโอ อสุส โยค กามปาทานวิโด จึงเห็นความชั้น และวิจัยฉะได้ว่า น.
นั่นผลเข้ามาแน่ และตักคำสำคัญไป 2 คำ เมื่อเรียงศัพท์ตามนัยมหาวิภูว่า จึงควร
เป็นว่า ...พุฒิโอ โหติ สาสส สาสสุตธภูติ... ดังนี้แปลไว้นั้น ได้ความดีเทียว