วิญญาณธรรมหรือ 3 ตอนที่ 1 : หน้า 365/405

ประโยค - วิญญาณธรรมหรือ 3 ตอนที่ 1 หน้า 364 ทัศปรากฏแก่หมู่สัตว์ เพราะความที่หมู่สัตว์เป็นผู้มดในอาลัย โดย มาก อุปาทานออกนี้ไม่ปรากฏ ผู้มีมากับอาทาน ย่อมเป็นผู้มากไป ด้วยการทำมุต มีโศกาหลวงเกิด (การงดคลังที่ทำให้เป็นการศรัทธรึ่น)* เป็นต้น เพื่อ (ให้) ได้ (วัตถุ) มาถึงหลายโดยง่าย ความเป็น ผู้มากด้วยการทำมุต มีโศกาหลวงคลเป็นต้น ของบุคคลผู้มีมากับอาทาน นั้น เป็นสัณฐานภูมิ เพราะนั่น ทิฏฐุปาทาน จึงแสดงในลำดับ คำภูมานั้น ทิฏฐุปาทานนั้น เมื่อแตกออกก็เป็นสองอย่าง โดย เป็นสีลัพพภูปาทาน และอัตตาวาทภูปาทาน ในสองอย่างนั้น สีลัพพ- ปาทาน แสดงก่อน เหตุว่าเป็นโทษหยาบ เพราะแม่เห็นก็รายไหร่อกหรอ กริยสุนภิกษาม (ที่คนมีสีลัพพภูปาทานแสดง) ก็พึงทราบได้ อัด- วาทุปาทาน แสดงไว้สุดท้าย เพราะเป็นโทษละเอียด นี่เป็นลำดับ การแสดงแห่งอุปาทาน 4 นั้น ____________________________________________________________________________________ ๑. อาสรมตา ในบาลีใดปกิประกเป็นอาสยา ... อาสย์ มหาวิภูว่าได้แก่ทิปุอุปาทาน- บันธ์ (น่าจะว่าได้แก่กามคุณ) ๒. โกฏฐ หรือ โกฏฐ แปลว่า ไหวหวั่นด้วยเสียง อย่างไทยเราพุดว่า 'เสียงนั้น หวั่นไหว? (โกฏ-เสียง หลอด - ไหว) ชาวมนพวกมีปัญชอบเสียงดัง แม้แต่กกัน ก็รากะทะเลาะกัน ยังว่า 'โกฏหาลา' ก็คือสถาคที่ปลูกไว้สำหรับคนไปพูคกัน ได้วะกัน โดยใช้เสียงอันดัง จะเปล่งว่า 'สากลอีกที' นี้น่ะได้ ๓. ปาทุติธิมรรตรงค์เรี่องนี้มีว่า ... พุฒิโอ โหติ น สุตตธภูติ ตนบุรุษ ทิฏฐุปาทาน ไม่สามารถะแปลให้ได้ความตามที่ควรจะเป็น โดยเฉพาะ น สุตต- ธภูติ เมื่อปฏิสรา แล้วเป็นสัณฐานภูติเสียนแล้ว ก็เข้าสับบ่งบ้างหลังไม่ได้เดี่ยว เคชะญา มหาวิภูว่าแถบฟังพูดตรงนี้นึกได้ว่า 2 ศัพท์ คือ สา กับ อสูส สา โทค โกฏ... พุฒิโอ อสุส โยค กามปาทานวิโด จึงเห็นความชั้น และวิจัยฉะได้ว่า น. นั่นผลเข้ามาแน่ และตักคำสำคัญไป 2 คำ เมื่อเรียงศัพท์ตามนัยมหาวิภูว่า จึงควร เป็นว่า ...พุฒิโอ โหติ สาสส สาสสุตธภูติ... ดังนี้แปลไว้นั้น ได้ความดีเทียว