วิชชิมรรคเปล่าภาค ๓ คณะ ๑ : หน้า 185/405

ประโยค - วิชชิมรรคเปล่าภาค ๓ คณะ ๑ - หน้า ที่ 184 (อีก) ย่อมได้รับทุกข์นั่นยิ่งไป ซึ่งเป็นทุกข์ เกิดแต่ความแห้งผากแห้ง คอ ริมฝีปากและเพดาน ปากเหลือจะทาน เหตุใด เพราะเหตุนี้นั่น พระผู้มี พระภาคเจ้าฯตรัสเปรียบเทียบว่าเป็นทุกข์ นี้เป็นวิชชิมรรคในปริวรร [ทุกขะ] ความทุกข์นั้นเป็นไปในกาย치ชื่อว่า ทุกขะนั้น มีความ บีบคั้นกายเป็นลักษณะ มีอันทำความโทมนัสแก่มนุษย์ผู้ทราบปัญญา ทั้งหลายเป็นรส มีความเจ็บป่วยทางกายเป็นปัจจุบัน ส่วนที่วา ทุกขะเป็นทุกข์ พึงทราบว่า เพราะเป็นทุกขทุกข์ (คือเป็นตัวทุกข์) และเพราะนำความทุกข์ทางใจมาให้ด้วย เพราะเหตุนี้ นักปราชญ์ จึงกล่าวคําประพันธ์ว่าไว้ ปีติตายายมิกา เปน ๆ ทุกขนตุ วิสาสโส อุตตุ ทุกข์ทางกายนี้ย่อมมีบังเกิด (กาย) ช้ายังทำทุกข์ ทางใจให้เกิดด้วย เหตุใด เพราะเหตุนี้นั่น ลูกนี้ ทางกายนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า จึงตรัสว่า เป็น ทุกข์โดยพิเศษ (คือเป็นอย่างหนึ่งต่างหาก) นี้เป็นวิชชิมรรคในทุกขะ [โทมนัส] ความทุกข์นั้นเป็นไปในใจ ชื่อว่าโทมนัส โทมนัสนั้นมีความ บีบคั้นจิตเป็นลักษณะ มีความแค้นใจเป็นรส มีความเจ็บป่วยทางใจ