ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค - วิชาธรรมะภาค ๓ ตอนที่ ๑ หน้า ๓๙๐
[อวิชชามีเพราะโลกเป็นต้นได้]
คำวิสัชนา ก็พึงว่า "กีโนปฏิสมุททธรรมทั้งหลายนี้ โลก ทุกข์ โทมนัส อุปายาส ย่อมมีแก่บุคคลผู้อยู่ ไม่รากจาก อวิชชา อันปราเทวนะเล่า ก็ย่อมมีแก่บุคคลผู้อยู่เหลา เพราะเหตุนี้ ประกอบแรก เมื่อธรรมมีโลก เป็นต้นเหล่านั้นเป็นไปแล้ววิทวาสก็เป็นอนมัยอญ อีกปรการหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า "ความเกิดขึ้นแห่งวิทวาสอ่อนมีเพราะความเกิดขึ้นแห่งอาสวะ" ดังนี้ ก็ธรรมทั้งหลายมากมีโลกเป็นต้นนั้นก็ย่อมมีเพราะความเกิดนั้นแห่งอาสวะ ข้อนี้มีอย่างไร ? อันดับแรกในกรณีที่พัดพรากจากวัตถุก็ย่อมเป็นเกิดขึ้นเพราะกามาวาส ดังพระบาลีว่า
ตสส ฯ กา ญาณสมุท ฯ ขป ฯ สูจะวิภวา รูปตี
หากว่า เมื่อคนผู้เป็นเกิดความพอใจใคร่กาม เหล่าใดอยู่ กามเหล่านั้นมาพราไปเสียไซร้ เขาย่อมโศกทุกข์อทุกข์ทุกข์เสีย"-
และดังพระบาลีว่า "Gas โด คายต โสโก - ความโศกอ่อนเกิดแต่ต่ำๆง" ดังนี้
ธรรมทั้งหลายมีโลกเป็นต้นทั้งปวงนั้น ย่อมเป็นธรรมเกิดขึ้น เพราะกุศลสละด้วย ดังว่า "ตสส อุ ผล ฯะ ปน =====---โกม-นูสุขา" โลกนี้ปราศจากทุกข์นัสละอุปายาส ย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลนั้น ผู้บูรณ (ด้วยกิริยา) ว่า "เราเป็นรูป รูปเป็นของเรา เพราะความที่รูปแปรปรวนและเปลี่ยนแปลงไป" ดังนี้เป็นดัง