วิวัฒนาการเปล่ากตอน ๓ : หน้า 297/405

ประโยค - วิวัฒนาการเปล่ากตอน ๓ - หน้าที่ ๒๙๖ เพราะปัจจัยคือสิ่งบ่ง ?” แล้วว่า "ทราบได้เพราะความที่เมื่อจรรยามี ก่อไว้ไม่มี วิบากก็ไม่มี" แถรง วิญญาณนั้นเป็นวิบาก อันวิบาก ในเมื่อจรรยามีกไว้ไม่มี ย่อมไม่เกิดขึ้น ผิว่านะจะพึงเกิดขึ้นได้ (โดย ไม่อาศัยกรรม) ไซร่วิวญาณทุกอย่าง ก็จะพึงเกิดขึ้นแก่ตัว ทุกจำพวกได้ (นะสิ) แต่มันไม่เกิดดอก (ในเมื่อไปรมีกรรมที่ก่อไว้) เพราะเหตูนัน จึงทราบว่าว่า วิญญาณนี้ ย่อมมีเพราะปัจจัยคือสังขาร นั่นได้ หากถามว่า "วิญญาณไหนอ่อนมีเพราะปัจจัยคือสังขารไหน" ดังนั้นไซร้ พิงตอบว่า "อันดับแรก วิญญาณ ๑๖ ดวง คือวิญญาณ มีกำลังวิญญาณเป็นตนที่เป็นกุศลวิบาก ในโมวิญญาณ มโนธาตุ ๑ มิโนวิญญาณชาติ ๒ กามาวจรวิญญาณ ๙ ย่อมมีเพราะปัจจัยคือ บุญญาภิสังขารฝ่ามวงจร ดังกล่าวว่า "เพราะกรรมที่เป็นกุศล กามาวจรอันบุคคลทำไว้แล้วก็ไว้ว่าจะ จักวิญญาณ... โสตวิญญาณ... มนวิญญาณ... วิภาววิญญาณ... ภายวิญญาณ ที่เป็นวิบาก จึงเกิดขึ้น มิโนธาตุที่เป็นวิบากจึงเกิดขึ้น มโนวิญญาณธาตุที่เป็นโสมันส์สบสหรคต... อุบากชาสหรตจึงเกิดขึ้น ที่เป็นโสมันส์สหรตญาณสัมปุฏ...โสมันส์สหรตญาณสัมปุฏกับสังขาร... โสมันส์สหรต ญาณวิปฏุ... โสมันส์สหรตญาณวิปฏุกับสังขาร... อุบากชาสหรตญาณสัมปุฏ... อุบากชาสหรตญาณสัมปุฏกับสังขาร... อุบากชาสหรต .มหากุฏิช่วยขยายความว่า สัตวลำจำพวกอยู่ในเทพไม่เป็นโอาสแห่งวิบาก- วิญญาณบางชนิด เช่นมหาวิบาญวิญญาณ และมหาวิจญาณเป็นต้น ไม่เกิดแก่สัตว์ที่เกิด เป็นพรหม เพราะพรหมมิได้อากรรมที่จะให้วิบากอย่างนั้นเป็นต้น (?)