วิญญาณและปัจจัยในนามรูป : หน้า 338/405

ประโยค- วิญญาณมรรคเปล่ากด คาถา ๑ หน้าที่ 337 เป็นปัจจัย ๘ อย่างโดยเป็นสหชาตปัจจัย อัญญะปัจจัย นิสสยะปัจจัย สัมปฏิปัจจัย วิปปปัจจัย อาหารปัจจัย อินทรีย์ปัจจัย และอวิกจก- ปัจจัย แห่งมนั้น อันผสมกับรูปหรือมิได้ผสมก็ตาม เป็นปัจจัย ๘ อย่าง โดยเป็นสหชาต--อัญญะปัจจัย--นิสสยะ--วิปป--อาหาร----- อินทรีย์--วิปป--อัดติ--และอวิกิปัจจัย แห่งวัตถุรุนในปฏิสัน- กาล แต่เป็นปัจจัยโดยปัจจัยใน ๘ นี้ ชักอัญญะปัจจัยออกเสีย เหลือ ๘ แห่งๆที่เหลือวันวัตถุ ส่วนอักขยาวิญญาณเป็นปัจจัย อย่างเดียว โดยเป็นอุปนิสัยปัจจัยเท่านั้น แห่งรูปสัญลักษณ์สิตดวง แห่งกรรมรูปในปัญญาโกราพัง (ทั้งหมด) โดยเรียกทางพระสูตร วิญญาณที่เหลือทั้งหมดนี้บนเป็นของแรกลำทราบว่าอ่อนเป็นปัจจัย แห่งนามรูปนั้น ๙ ตามควร อันจะสดงปัจจัยแห่งนามรูปนั้นโดย พิสดาร ก็ต้องขยายปัจจัยตามหมด (คัมภีร์) becauseเหตุนี้ ข้าพเจ้าจึงไม่วิจารณ์นัยนั้น ในความที่วิญญาณเป็นปัจจัยแห่งนามรูปนั้น หากมีคำถามว่า ก็ข้อว่ากานามรูปในปฏิสันนิยอมมีเพราะปัจจัยคือวิญญาณ นั่นจะพึง ทราบได้อย่างไร ? ดังนี้ พึงกล่าวว่า "ทราบได้โดยพระสูตรและโดย ยูติ (คือข้ออนุมานที่ชอบด้วยเหตุ) จริงอยู่ 在พระสูตร ความที่นามธรรมทั้งหลายมีนานเป็นต้น มีวิญญาณเป็นปัจจัยเป็นส่วนมาก เป็นอันสำเร็จได้โดยอันในพระสูตร เช่นว่า "อิฏฐลุปวโรวติโณ ธมมา - ธรรมทั้งหลายย่อมหมุนเวียน ไปตามจิต" ดังนี้เป็นอันว่า ส่วนว่าโดยยูติ