วิถีธรรมครอบแผ่ คด ตอน ๑ : หน้า 231/405

ประโยค - วิถีธรรมครอบแผ่ คด ตอน ๑ - หน้าที่ 230 กล่าวเหตุของปัจจธรรมทั้งหลายมือวิชาเป็นต้น ที่จริงปัจจธรรมทั้งหลายมือวิชาเป็นต้นนั้นเอง พระผู้พระภาคเจ้าตรัสว่าเป็นตัวเหตุ โดยนิพพานว่า 'เพราะเหตุนี้นั่นแหละ อานนท์ สังนี้แลเป็นเหตุ สิ่งนี้เป็นทาน สิ่งนี้เป็นสมุโย สิ่งนี้เป็นปัจจัยแห่งธรรมะ สิ่งนี้คืออะไร คือชาติ ๗๓ สิ่งนี้เป็นเหตุ-----แห่งสังขารทั้งหลาย สิ่งนี้คืออะไร (เป็นปฏิสมุทยา) ไม่ เพราะเหตุนี้นั่น พึงทราบดิว่า ปัจจัยธรรมทั้งหลาย (นั่นแหละ) ชื่อว่าเป็นปฏิสมุทยา คำบังใดที่ ข้าพเจ้า กล่าวว่าไว้ดังนี้ คำนันพึงทราบว่าเป็นคำกล่าวชอบแล้ว ส่วนความเข้าใจไปอั้นใดเกิดขึ้นในบทปฏิสมุทนั้นว่า 'ความเกิดขึ้นนี้เอง เรียกว่า ปฏิสมุทยา' (ไม่ใช่เหตุ) ด้วยอาเหตุ พึงชนะว่าปฏิสมุทยา ความเข้าใจไปอั้นนั้น อาจารย์ทั้งหลาย พึงถือเอาวรรคแห่งนี้ โดยยกที่กล่าวแล้วนั้น แล้วจะรับเสีียดด้วยว่า ในกลุ่ม (ปัจจุบัน) ธรรมอันเป็นไปเพราะกลุ่ม ปัจจัยธรรม นั้น คำ (ปฏิสมุทยา) นี้ (ท่าน ประสงค์) โดยส่วน ๒ (คือทั้งส่วนผลและส่วน เหตุ) เหตุใด เพราะเหตุนี้ (แม่) ปัจจัยแห่ง กลุ่มธรรมนันนี้ พระผู้พระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า ปฏิสมุทยา โดยอุปาฎร (คือโดยวิภาร) แห่งผล