วิทยามิกรณ์เปล ภาค ๑ ตอนที่ ๒๔๘ : หน้า 249/405

ประโยค - วิทยามิกรณ์เปล ภาค ๑ ตอนที่ ๒๔๘ ปกติภิสังขาร (สงสารคือความเพียรพยายาม) จัดเป็นงานที่มา โดยสงสารศัพท์ ในสงสาร ๔ นั้น ธรรมที่มีปัจจัยดังกล่าว ที่กล่าวไว้ใน บาลีทั้งหลาย มีคำว่า "อนิวจา วด สงสาร - สงสารทั้งหลายไม่เที่ยง หนอ" เป็นคำชื่อว่าสงสารสงสาร อธิษฐานสงสารกล่าวไว้ในอรรถกถา ทั้งหลายว่า "รูปธรรมและอุปรธรรมทั้งหลายที่เกิดแต่ธรรม เป็นไปใน ไตรภูมิ ชื่ออภิสังขารดังนี้ เมื่อลิงก์สงสารนั้นถึงความ สงเคราะห์(ในสงสารสงสารที่กล่าวใน) บาลีว่า "อนิวจา วด สงสาร" นี้เหมือนกัน แต่ลักษณะสถานแห่งสงสารนี้มีได้ ปรากฏ(ในบัลลี่) โดยเฉพาะ ส่วนคุณเขตนาและอุคุณเขตนาอัน เป็นไปในไตรภูมิ เรียกว่าสงสารรณสงสาร อตัสสถานแห่งอิ- สังสารณกฐารนั้นปรากฏในบทอธิษฎีมีว่า "อูรภิกขุทั้งหลาย บูรญาณกนติตาอยู่ในอธิษฐาน่อยสร้างสงสารที่เป็นบุญบั้ง..." ดังนี้ เป็นต้น ส่วนความเพียรทางกายและทางจิต เรียกว่า ปฏยากังขารสงสาร (กิริยาสงสารที่เป็นเพียง) มีเพียงใจ เขาก็ไปได้เพียงนั้นแล้วก็หยุด วาระเกวียนพลาหกละนั้น" ดังนี้เป็นต้น อันนี้ สงสารที่มาโดยสงสารศัพท์ ใช้แต่สงสาร ๔ นั้นเท่านั้น ก็หามิได้ สงสารที่มาโดยสงสารศัพท์อื่น ๆ อีกก็มีเป็นอเนก โดยนัย(พระบาลี) ว่า"กุฎกอวโลสาละ เมื่อภิญูเข้าสัญญาเวทนิโรธ ๑. สั นินทนา ๑๖/๕๘ ๒. องค์ ติก. ๒๐/๒๕๔