วิวิมิธิกรรมเปล่า ๓ ตอน ๑ : หน้า 210/405

ประโยค - วิวิมิธิกรรมเปล่า ๓ ตอน ๑ - หน้าที่ 209 โรค มรรสังเหมือนยา หรือว่าทุกข์สังเหมือนขาดแคลนอาหาร สมุทัยสังเหมือนฝนไม่ดี นิริสังเหมือนมีอารมณ์สมบูรณ์ มรรสังเหมือนฝนดี สังจะ ๕ นี้ นับดีพึงทราบโดยประกอบ (ความ) อุมา ด้วยคนมีเวร มูลแห่งเวร ความถนเวร และอุบายถนเวร ด้วยต้นไม้มิพิษ รากของต้นไม้ การตัดราก และอุบายตัดรากนั้น ด้วยภัย มูลแห่งภัย ความปราศัย และอุบายบรรลุความปราศัยนั้น ด้วยฝันใน ห้วงน้ำใหญ่ ฝนนอก และความพยายามที่ให้ (ข้ามห้วงน้ำไป) ถึงฝังนอกนั้น บ้างก็ได้ วิจินฉัยโดยอุมาในอริยสัจนี้ บัญฑิตพึงทราบดังกล่าวว่า [โดยอถุกะ - เป็นและไม่เป็นอริยสัจ ๔] ข้อความโดยอถุกะ ความว่า ก็บในอริยสัจ ๔ นี้ สิ่งที่เป็นทุกข์ (แต่) ไม่เป็นอริยสัจมี สิ่งที่เป็นอริยสัจ (แต่) ไม่เป็นทุกข์มี สิ่งที่เป็นทั้งทุกข์อริยสัจมี สิ่งที่ไม่เป็นทุกข์ ไม่เป็นอริยสัจมี ในอริยสัจที่เหลือมิสมุทัยเป็นดังนี้ ๗. ททพุทธิ - ฝนชั่ว คือฝนไม่ดี หมายความว่า สังหรือมากเกินไป ๒. ถ้านิรอธิสรา ได้แก่พาน ดั่งท่านว่าไว้อย่างดัง ภาราณิคเขนใบ โรควมโลม สุกู่มิถอแปลว่า เป็นที่ ... ไปเป็นแถวหรือ ? ๓. มหาภิกุช่วยขยายความอุปมาน้อึ่งว่า เราได้แก่พยาบาทหรือความเป็นศัตรูกัน ความถนเวร คือความระงับเวร ได้แก่แก่มดา อุบายถนเวร ได้แก่สังควัตรทั้งหลาย นอกนั้นไม่ยกยอ ๔. เช่นว่า เป็นสมุทัยแต่มิเป็นอริยสัจมี มิเป็นอริยสัจแต่ไม่เป็นสมุทัยมี เป็นทั้งสมุทัยหรืออริยสัจมี ไม่เป็นสมุทัยไม่เป็นอริยสัจมี ๑๐๓