วิญญาณกรรมเปล่า ภาค ๓ ตอนที่ ๒๖๔ : หน้า 265/405

ประโยค - วิญญาณกรรมเปล่า ภาค ๓ ตอนที่ ๒๖๔ ความว่า ไม่ปฏิเสธธรรม (ที่เป็นเหตุ) นั่นเป็นไป เหตุ ฯ ธรรม (ที่เป็นเหตุ) นั่นจึงชื่อว่าปัจจัย มีคำอธิบายว่า อันธรรม (ที่เป็นผล) ใด อายี่ คือไม่ปฏิเสธซึ่งธรรม (ที่เป็นเหตุ) ได้ตั้งอยู่หรือว่าเกิดขึ้นก็ธรรม (ที่เป็นเหตุ) นั้น ชื่อว่าเป็นปัจจัยแห่งธรรม (ที่เป็นผล) นั้น แต่ (เมื่อว่า) โดยลักษณะ ปัจจัยมีความอุดหนุนเป็นลักษณะ ด้วยวา ธรรม (ที่เป็นเหตุ) นั้น แต่ท่านเรียกว่าเป็นปัจจัยแห่งธรรม (ที่เป็นผล) นั้น คำว่า "ปัจจัย เหตุ การณ นันทน สมัวกิ ปวา" เป็นต้น โดยความกิ้นเดียวกัน ต่างกันแต่โดยพยัญชนะ ธรรมชื่อว่าเหตุ เพราะรวมว่ามนุสุข์ ชื่อว่าปัจจัย เพราะอรรถว่าเป็นสลากูดูหนุน ดังกำรามะนี้ เพราะเทดูมั่น (เมื่อว่า) โดยสังเขป ธรรมผู้ดูหนุนโดยความหมายว่าเป็นมูล ชื่อว่าเหตุปัจจัย อธิบายของอาจารย์ทั้งหลายว่า "เหตุปัจจัยนั่นเป็นสภาวังความเป็นคุณเป็นต้นให้สำเร็จแก" (สมัยฺปูฏ) ธรรมทั้งหลายก็สกสทธรรมเป็นอาณ์ ดั่งพิพัทธ์หลายมีทั้งสิ่งว่าลิสเป็นต้น ยัง (ความเป็น) ญาณชาติ มีข้าสลิเป็นอาทิให้สำเร็จ และดังสองงิเป็นต้น ยงแสงของมันเป็นอาทิให้สำเร็จจะนั่น" แต่เมื่อเป็นอย่างนั้น ความเป็นเหตุปัจจัยก็ไม่สำเร็จไปถึงในบรรดาหลายที่มีเหตุนันเป็นสมฤฐาน (ด้วยยะ) ว่ากา เหตุปัจจัยนั้นยังความเป็นกุลสันติ์ให้สำเร็จแกูสลั้นนไม่