วิญญาณมรรคแห่งภาค ๓ ตอนที่ ๑ : หน้า 302/405

ประโยค - วิญญาณมรรคแห่งภาค ๓ ตอนที่ ๑ หน้า 301 ส่วนอรูปวาจิตทั้งหลาย มีดถุคงตัว อามมคงตัว แต่ฐานและกิจไม่คงตัว เป็นไปแล วิญญาณทั้ง ๒ ดวง ย้อมเป็นไปเพราะสังขารปัจจัย ในส่วนปัจจัย ดังกล่าวมานี้ก่อน สังขารนั้น ๆ เป็นปัจจัยโดยเป็นกัมมปัจจัยและเป็นอุปนิสสัยปัจจัยแห่งวิญญาณ ๒ นั้น ในในปฏติทาน [ส่วนปฏิสนธิ] ส่วนคำคติขำเจ้ากล่าวไว้ว่า “ในวิญญาณ ๑๘ ที่เหลือเล่า วิญญาณอะไร ๆ ไม่เป็นไปโดยปฏิสนธิ(ก็) อนุราชคนก็มิหาได้” คำนันยังรู้ได้จากเป็นคำสั่งชบเป็น เพราะเหตุนั้น ขาพเจ้าจะกล่าวเพื่อแสดงวิธีการแห่งปฏิสนธินั้น (ต่อไป) โดยตั้งปัญถามว่า (๑) ปฏิสนธิมีกี่อย่าง ? (๒) ปฏิสนธิจิตมีอะไร ? (๓) ปฏิสนธิ ย่อมมีในพาไหนด้วยจิตอะไร ? (๔) อะไรเป็นอารมณ์ของปฏิสนธิ ? คำตอบมีว่า (๑) ปฏิสนธิมี ๒๐ ทั้งปฏิสนธิของอัสสัญญ์ สัญญ์ (คือ โดยปฏิสนธิจิตมีเพียง ๑๘ แต่นับปฏิสนธิของพวกสัญญ์เข้าด้วยจึงเป็น ๒๐ (๒) ปฏิสนธิจิต มี ๑๘ ประการดังกล่าวแล้วนั้นแหละ (๓) ในปฏิสนธิ ๑๘ นั้น ปฏิสนธิในอย่ทั้งหลายย่อมมิค้ออหตุจากในวิญญาณธาตุที่เป็นอุกูกล่าวกาน ปฏิสนธิแห่งพวกคนบอด