ความเข้าใจเกี่ยวกับปัจจัยแห่งผลในพระพุทธศาสนา : หน้า 323/405

ประโยคและข้อความที่อ่านได้จากภาพคือ: "ประโยค - วิชาภิมครมเปน ค 3 ดอน 1 หน้า 322 แม้โจทการผู้ใดพูดกล่าวว่า “แม้มึงเป็นอย่างนั้น สังหร เหล่านั้น เมืออยู่จิงเป็นปัจจัยแห่งผลหรือ หรือว่าไม่มีอยู่เป็นปัจจัย แห่งผลได้เลย ก็ถ้ามีอยู่จิงเป็นปัจจัยได้ฯไรง วินาทของมันก็จะพึงมีแต่ ในปวดตินะ (คือในขณะสิงของรยะเปนไปอยู่) เท่านั้น ถ้ามันไม่มี มันก็เป็นปัจจัยได้เลย มันก็จะพึงนำผลมาให้ได้เป็นนิสัยไป ทั้งในขณะ ก่อนปวดตินะ (คือในขณะทำกรรม) ทั้งภายหลังปวดตินะ (คือเมื่อให้ผล เสร็จแล้ว ?) แลนี้ โจทการผู้ชั้น พึงได้รับแจงดังนี้ [คาถาส่งเขบขอบเขตความเป็นปัจจัยแห่งสังหร] สังหรทั้งหลายนัน เป็นปัจจัย (แห่งผล) เพราะทำ (ผล) จัน แต่่มันนำผลมาให้เป็นนิสัย หามัน คิริยามีการประกันเป็นต้น พึงทราบว่า เป็นนิสัยนะ ในอันนั้นได้ [ขยายความ] แท้จริง สังหรทั้งหลายย่อมเป็นปัจจัยแห่งผลของดน เพราะทำ (ผล) จันเท่านั้น มิใช่เพราะมันมีอยู่หรือมันไม่มี คดีงว่า “ฎกญ- วิญญาณอันเป็นวิบาก ย่อมเป็นสิ่งเกิดขึ้นเพราะคุณธรรมฝ่ายกามาวจร ทำขึ้นก่อนอัน” ดังนั้นเป็นอาทิ และมันเป็นปัจจัยแห่งผลของตนตามที่ ควรแล้วก็ไม่เป็นปัจจัยนำผลมาให้ก็ เพราะมันมีวิบากสุดแล้ว (คือ ให้ผลเสร็จแล้ว) คิริยามีการประกันเป็นต้น (ดังจะกล่าวต่อไป) นี้ พึงทราบว่าเป็นนิทัศนะในการอธิบายความนี้อ่านได้ เหมือนอย่างใน"