วิชาธรรมประกะ ตอน ๑ หน้า 390 : หน้า 391/405

ประโยค - วิชาธรรมประกะ ตอน ๑ หน้า 390 กล่าวว่า "ความก้าวลงเป็นนามรูป" ความว่าความก้าวลงแห่งรูปธรรมและอรูปธรรมในครรภ์ และที่อื่น ๆ แล้วเข้าไป (ในครรภ์) อันนี้เป็นนามรูป กล่าวว่า "ประสาทเป็นอายตนะ" ที่ท่านกล่าวว่าด้วยอำนาจอายตนะ ๕ มีจักษุเป็นต้น กล่าวว่า "ภาวะที่กระทบเป็นผัสสะ" ความว่า ภาวะในกระทบคือถูกต้องอามนึงเกิดขึ้น ภาวะนี้เป็นผัสสะ กล่าวว่า "ความเสวยเป็นเวทนา" ความว่า ความเสวยวิบากอันเกิดขึ้นร่วมกับปฏิสนธิวิญญาณก็ดี กับผัสสะที่สภาผาดนะเป็นปัจจัยก็ดี ความเสวยวิบทนนั้นเป็นเวทนา [ปัจจุบันเหตุ ๕] ข้อว่า เหตุในกลุ่มนี้ ๕ ได้แก่ปัจจธรรมิมิดฐานเป็นต้น ที่มาในบัลลังก์ตำอุปาทานและภาพ แต่เมื่ออำกลือเอาแล้ว สังขารนั้นเป็นบูพภาคของภาพนั้น หรือว่าที่สมปรุงกับภาพนี้ ก็เป็นอันถือ เอาด้วย และด้วยการถือเอาตามอุปาทาน อธิษฐานสมุปุฏกิ ดันหาอุปาทานนั้น หรือว่าที่เป็นเหตุทุติธรรมแห่งคนหลง ก็เป็นอันถือเอาด้วย ดังนี้และปัจจุบันเหตุจึงเป็น ๕ เหตุนี้ พระสาริบาล จึงกล่าวว่า "เพราะความที่อายตนะทั้งหลายจมแล้วในภาพนี้ ความหลงเป็นอวิชชา เดตน้องพยายามเป็นสังขาร ความใคร่เป็นตัณหา ความข้องแวะเป็นอุปาทาน เขานานเป็นภาพ ธรรม ๕ ประกอบดังกล่าว