การวิเคราะห์บทสนทนาในพระไตรปิฎก : หน้า 140/450

ประโยค (ตอน) - ดูตัวสมุขปลาสากกทแมนแปล ภาค ๑ - หน้า 139 เหตุนี้ ในบทบทสนทนานั้นว่า ทูฏโธ โทโม นั้น ท่านจึงกล่าวคำมีว่า อุฏิโธ เป็นดังนี้ บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า อุฏิโธ ได้แก่ สิงขาวำเร็บ คือ ภาวะที่เคลื่อนไปจากปรกติ บทว่า อนุตตโม ได้แก่ ผู้ไม่มีใจเป็นของตนหามได้ คือ มีจิตไม่ตั้งอยู่ในอำนาจของตน อีกอย่างหนึ่ง มีใจอันมีแต่และสุขไม่ชมชื่น คือ มีติตาไปเสียงกรีดและสุข เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่า อนุฏโธ (ไม่ถูกใจ) บทว่า อนภิฤโธ คือ ไม่ประสพความสุข อีกอย่างหนึ่ง ผู้ไม่ถึงความแจ่มใส จะนั่น จึงชื่อว่า อนภิฤชะ (ไม่พอใจ) จิตของเขานั้นถูกปฎิษะกระทบแล้ว เหตุนี้ เขาจึงชื่อว่า อาทตกิตตะ (แก่นใจ) บทว่า อุปโมติ ได้แก่ ไม่เจาะเฉพาะ (ไม่เช่มชื่น) คือ เว้นจากปีติและสุขเป็นต้น ความว่า อนัปปติและสุขเป็นต้นไม่ชวนชื่น แต่นบทบทสนทนานั้นว่า เตน จ โกปน เป็นดังนี้ เพื่อแสดงธรรมหลายที่มีอำนาจทำให้ไม่ชื่นชื่น บรรดาบทเหล่านั้น คำว่า เตน จ โกปน ได้แก่ เพราะ ความโกรธที่เป็นเหตุให้เรียกภิกษุนั้นว่า “ผู้มีความขัดใจ และ โกรธ” แท้จริง คำทั้งสองนี้เป็นอาการเดียวกัน เพราะทำให้ละปรกติภาพ