การศึกษาเรื่องการเห็นและความสงสัยในพระธรรม : หน้า 163/450

ประโยค (ตอน) - ดูอดีตส่วนปาปาสำภากแปลภาค ๑ - หน้า ที่ 162 ที่สูญที่สุดคือ " " และพระมหาปุญเจรอื่นกันแหละ กล่าวในบทว่า กุฏิสุข เวรม โก เป็นคำว่า " " เป็นผู้เคลื่อนไหวแกล้งด้วยส่วนใด ย่อมไม่ เชื่อด้วยส่วนใด ไม่เชื่อด้วยส่วนใด ย่อมระลึกไม่ใช่โดยส่วนใหญ่นั้น, ระลึกไม่ใช่โดยส่วนใด ย่อมเป็นผู้ลงมีโสตวาสนันนั้น." ฝ่ายพระมหาปุญเจรอะแบกบทหนึ่ง ๆ ออกเป็น ๒ บาท แล้วแสดง นัยเพาะอย่างแหงบทแม้น ๔. คืออย่างไร ? คือพึงทราบว่า กุฏิสุข เวรม โก นี้ก่อน. กิษณุเป็นผู้สงสัยในการเห็นบ้าง, ในบุคคลบ้าง, บรรดาการเห็นและบุคคลนั้น ย่อมเป็นผู้สงสัยในการเห็นอย่างนี้ว่า "เป็นบุคคลที่เราเห็น หรือไม่ใช่คนที่เราเห็นหรือคนอื่น" ย่อมไม่ เชื่อการเห็นบ้าง บุคคลบ้าง, ย่อมระลึกไม่ใช่สำหรับเห็นบ้าง บุคคลบ้าง, ย่อมเป็นผู้สงสัยในการเห็นบ้าง บุคคลบ้าง ด้วยประกอชอย่างนี้. กิ่บรรดาบทเหล่านี้ บทว่า เวรม โก ได้แก้ เกิดความสงสัย, สองบทว่า โน กุฏิ ได้แก้ ย่อมไม่เชื่อ. บทว่า น สรติ มีกว่า เมื่อคนอื่นไม่เตือน ก็ระลึกไม่ได้. แต่เมื่อใด คนเหล่านี้เตือนเธอให้ระลึกว่า "ในสถานที่ชื่อโอนไน ขอรับ! ในเวลานั้น" เมื่อขึ้น ก็จะระลึกได้. บทว่า ปญฺญูโร มีความว่า บุคคลผู้แส่งคนอื่นเตือนให้ระลึก อยู่โดยรูญนัน ๆ ก็ระลึกไม่ได้เลย. แม้ว่ะแหงบุคคลผู้ให้โจก ก็ พิทักษ์โดยอายาน์ ก็ให้โจทาปกว่านั้น ลดจนว่า "มายา" ออก อย่างเดียว, บทที่เหลือ ก็เช่นเดียวกับโจทกว่านั้นแหละ.