หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 38/604

หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ ๑ ฉบับวิชาการ ซึ่งนี้ พระสาวกผู้นำพระศาสนาเข้าไปในแต่ละท้องถิ่นยังมีความเชี่ยวชาญต่างกัน จึงเป็นธรรมดาอยู่เองที่การเผยแผ่ธรรมจะมีรูปแบบที่ไม่เหมือนกัน รวมถึงข้ออวัตรปฏิบัติงงประการและคำสอนที่อาจเน้นความสำคัญกันคนละด้าน ทั้งยังต้องปรับเนื้อหาและวิธีการสอนให้เข้ากับพื้นความรู้ แนวคิด วัฒนธรรม และรูปแบบการดำรงชีวิตของผู้คนในแต่ละท้องถิ่นอีกด้วย เป็นที่มาของรูปแบบการสอนและการปฏิบัติธรรมที่หลากหลาย จากภูมิปัญญาสู่ภาคปฏิบัติ : ยุคสมัยที่เปลี่ยนไปกับเป้าหมายที่เบี่ยงเบน เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป หรือเมื่อเข้าไปสู่ดินแดนใหม่ที่พื้นฐานแตกต่างกัน คำสอนในถ้อยคำเดิมๆ ดูจะไม่เพียงพอแล้ว ผู้คนในยุคใหม่หรือในสิ่งแวดล้อมใหม่ต้องการคำอธิบายเพิ่มเติมเพื่อเข้าใจคำสอนตามความมุ่งหมายเดิม คำรีพระอธิธรรมของสำนักต่างๆ ได้เกิดขึ้นเพื่ออธิบายสภาวธรรมที่พระสูตรมีคำกล่าวถึงหรือที่กล่าวไว้ไม่ชัดเจน แน่นอนว่าวิธีการอธิบายของแต่ละสำนักย่อมต่างกันไปตามความถนัดของผู้สอนและอธายศัยของผู้รับ ซึ่งในเวลาต่อมาอาจมีการโต้งหรือปฏิสันถวะคำอธิบายของกันและกันในบางประเด็น