หลักฐานธรรมชาติในคัมภีร์ทูตโบราณ : หน้า 164/604

หลักฐานธรรมชาติในคัมภีร์ทูตโบราณ 1 ฉบับวิชาการ ภาพรวมข้างบนนี้ให้ข้อมูลหลายประเด็นที่มีความสำคัญต่อการศึกษา ประวัติศาสตร์การเผยแพร่พระพุทธศาสนา กล่าวคือ 1) กลุ่มคัมภีร์ส่วนใหญ่ที่พบในเขตคันธาระโบราณมีความเก่าแก่กว่ากลุ่มคัมภีร์ที่พบในเอเชียกลางราว 2-3 ศตวรรษ 2) ภาษาคานธารามีอยู่ในระยะเวลาสั้นๆ เพียง 5-6 ศตวรรษก่อนที่ชาวพุทธจะหันมาใช้ภาษาสันสกฤตนับตั้งแต่คัมภีร์เหล่านี้ 3) คัมภีร์สันสกฤตส่วนใหญ่ที่พบในเอเชียกลางมีอายุเก่าแก่ที่สุดเป็นต้นมา 4) พบคำสอนของมหายานร่วมกันกับคำสอนของนิยายหลักในกลุ่มคัมภีร์ที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดเป็นต้น โดยเหตุที่หลักฐานจากคัมภีร์ที่พบในคันธาระและเอเชียกลางแต่ละชั้นมีความสอดคล้องกับวิชาชาติธรรมภายในคนละแง่มุม การนำเสนอสิ่งที่ค้นพบจึงจัดลำดับตามประเด็นของความสอดคล้องและตามลำดับความเก่าใหม่ของหลักฐานที่พบ ในแต่ละหัวข้อหลักจะมีประเด็นย่อยภายใน แสดงเนื้อหาของหลักฐานจากคัมภีร์ที่มีความสอดคล้องในประเด็นนั้นๆ ตามด้วยการอธิบายความโดยสังเขป เพื่อให้รู้จักหลักฐานแต่ละชิ้นในเบื้องต้น และอธิบายเกี่ยวกับภาพรวมความสอดคล้องและความแตกต่างของหลักฐานในแต่ละประเด็น ซึ่งอาจมีความสำคัญในเชิงประวัติศาสตร์การเผยแพร่พระพุทธศาสนา 1 ด้วยเหตุผลนี้และด้วยโครงสร้างของภาษาและศัพท์ที่ใช้ในการแปลภาษาจีน ทำให้นักวิชาการจำนวนหนึ่งเชื่อว่า ต้นฉบับเดิมของคัมภีร์ที่นำมาแปลเป็นภาษาจีนนี้น่าจะเป็นภาษาคานธาริมากกว่าสันสกฤต ส่วนคัมภีร์สันสกฤตที่พบอาจเป็นคัมภีร์ที่แปลกลับมาจากฉบับภาษาจีนอีกที (Strauch 2010: 24; Karashima 2013: 121) 132 | ดร.ขนิฎา จันทร์อาศรีไศล