คาถาสรรเสริญพระสัมมาสัมพุทธเจ้า : หน้า 233/604

3.2.2.1 สติปัญญาลัสัตว์๔ สิโตสะ46 คัมภีร์นี้เป็นคาถาสรรเสริญคุณพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่ประพันธ์โดย มาตถาคม (ดู 3.1.9) เป็นคาถาที่นิยมมากในหมู่ชาวพุทธในอินเดีย (Hoernle 1916a: 59) และในเอเชียกลาง (Hartmann 2002: 305) มีการแปลเป็นภาษา เทียบและภาษาจีน และคัดลอกสำเนาภาษาสันสกฤตหลายฉบับ ฉบับที่พบที่ เอเชียกลางจากรังกาอัครทวีปเป็นอักษรที่ใช้ในพื้นที่อินเจียตตอน เหนือราวพุทธศตวรรษที่ 9-11 บ่งชี้ว่าคัมภีร์นี้น่าจะคัดลอกในภูมิภาคในช่วงเวลานี้ กล่าวคือ พบข้อความที่เกี่ยวกับธรรมภายในคำจากที่ 145-146 ดังนี้ 145. ปรารถเมว เม ธรรมปกายาวติ ตูเวา ทุตุกะย โลกนาย นีรวามุมปารกิจตุ 146. ตถา หิ สตฺส สกมฺย ธรรมภายมศกษะ ตีโลฺโก คำแปล: 145. ด้วยพระดำรัสว่า “ธรรมภายและรปายของเรา ก็เพื่อประโยชน์ของผู้อื่นนั่นเอง” พระองค์จึงทรงแสดงพระ นิพพานแก่วาโลกผู้อื่นยาท (เชื่อยาก)47 12. ดังที่ทรงแสดงพระธรรมภายแก่ผู้นิศราทรโดยสิ้นเชิง และทรงแบ่งพระรูปายเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย (ดังเมล็ดงา) แล้ว เสด็จปรินิพพาน ___________________________________________________ 45 Hoernle (1916a: 59) เขียนเป็น คาถาปญาสติก 46 งานวิจัย “ร่องรอยวิชาชภธรรมภายในตนธารและเอเชียกลาง” (ชนิดา จันทภรริโศล 2557) 47 ข้อความภาษาสันสกฤตในฉบับที่พบที่เอเชียกลางนี้มีเนื้อหาแตกต่างจากฉบับตรวจชำระโดย Bailey (1951) เล็กน้อย ข้อความตรงนี้ในฉบับของ Bailey จะต้องแปลว่า แม้ทรงอยู่ในพระนิพพานแล้ว ก็ยังทรงสอนชาวโลกผู้อื่นยาก