การดำรงจิตในพระพุทธศาสนา : หน้า 401/604

เป็นเรื่องธรรมดาของคำภีร์ส่วนใหญ่ อย่างไรก็ดี คำตอบในพระไตรปิฎกนี้ชี้ชัดว่า พระพุทธองค์ทรงสอนให้ “วางใจไว้ภายในตัว” และในการีอธิบายสภาวะของจิตที่เป็นสมาธิในแบบที่พระองค์ทรงสอน ก็แสดงไว้เสมอว่า จิตนั้นอยู่ภายใน มีได้อยู่นอกแต่โดยไกล ภิกษุทั้งหลาย คำใดที่ภิกษุข่มจิตไว้ดีแล้วในผัสสะตนะ 6 คำบั้น จิตย่อมดำรงอยู่ ย่อมตั้งมั่น สงนงในภายใน มีธรรม เอกผุดขึ้น จะนั่นแล (ส.สพ. 18/344/244) ภิกษุถ้าแม้หวังว่าจะบรรลสัญญุตสมาบัติภายในเธอ พึงดำรงจิตภายใน ให้จิตภายในสงบ ทำจิตภายในให้เป็นธรรม เอกผุดขึ้นตั้งจิตภายในให้มันเกิด ๆ (ม.อ. 14/346/236) ภิกษุบรรลุทิวาณมิความผ่องใสแห่งจิตในภายใน เป็น ธรรมเอกผุดขึ้น เพราะวัตถุ วิจารสงไป ไม่มีวิตก ไม่มีจาร มี ปีติและสุข เกิดแต่สมาธิ (ท.ส. 9/127/98) แม้พระพุทธองค์เองก็ทรงดำรงจิตไว้ภายในตัว และภายในสมาธิดิมดเวล อัคคีวสนัน เรารู็เฉพาะว่า เป็นผู้แสดงธรรมแก่บริษัท หลายร้อย ถึงแม้มุขบุคคลคนหนึ่ง ๆ เข้าใจว่า พระสมณโดดเด่นง ธรรมปรารถนาเท่านั้น ท่านอย่าพึงเห็นอย่างนั้น พระตถาคต ย่อมแสดงธรรมแก่บุคคลเหล่านั้นโดยชอบ เพื่อประโยชน์ให้รู้รุ่ง แจ้งอย่างเดียว เราประคองจิตสงบตั้งมั่น ทำให้เป็นสมาธิ ณ บทที่ 4 เอเชียกนธ์ | 369