หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 532/604

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ เท่านั้นที่เป็นพระพุทธองค์แท้ ในคัมภีร์พุทธเถรวาทท้องถิ่น มีข้อความท่านองค์เดียวกันปรากฏอยู่ใน คาถาธรรมภายใน คือ ธมมาภายด์ พุทธ์ ที่แปลว่า “(ระลึกถึง) พระพุทธเจ้าผู้เป็น ที่ทรงกันว่า เป็นธรรมภายใน” ข้อความนี้บ่งบอกชัดเจนถึงความเข้าใจของ ชาวพุทธในยุคนันว่าธรรมภายในเป็นตัวตนแท้จริงของพระองค์ ไม่ใช่รูปกาย และดังนั้นพระองค์จึงเป็น “ธรรม” (ธมมฺภูโต) มีไข่ “มนุษย์” ส่วนพระสูตรมหายานยุคต้น มีข้อความกล่าวไวมากมายถึงการที่ พระองค์องค์เป็นธรรมภายใน และให́มองเห็นพระองค์โดยธรรมภายใน มีโโดย รูปกายโดยเฉพาะในคัมภีร์สายปรัชญาปรมิตา ตั้งแต่ขุรุษาธิปไตยปรัชญา ปรามิทา เป็นต้นมา เป็นความเข้าใจที่ยั่งยืนอยู่ในทุกยุคสมัยของพุทธ วรรณธรรมสายปรัชญาปรมิตา (3.2.1.1-3.2.1.3) และในคัมภีร์มหายาน อื่น ๆ เช่น สมาธิศาสตร์ที่กล่าวถึงการปฏิบัติพุทธมนต์ (3.2.1.4) หลักการที่พระพุทธองค์ทรงเป็นธรรมภายในหรือเป็นพุทธะ มีได้เป็นรูป กายหรือมนุษย์ที่ตรงกันทั้งในนิกายนสมาธิเกรอในนิกายนหลักของคันธรยะ ในนิกายนหลักเรวาด ฝ่ายบาลี และในคัมภีร์เถรวาทท้องถิ่นรวมทั้งในพระพุทธศาสนาหมายาน จึง มีสถานะของการเป็นหลักการกลางร่วมกันของพระพุทธศาสนาทุกนิกาย และ น่าจะเป็นคำสอนเก่าแก่ดั้งเดิมที่มีมาก่อนการแตกนิกาย ทั้งยังเป็นหัวใจที่ พระพุทธศาสนาทุกนิกายเก็บรักษาไว้ร่วมกัน 5.2.2.6. ธรรมภายในเป็นกายแห่งการตรัสรู้ธรรม ในคำสอนนิยายหลักที่เก็บรักษาไวในคัมภีร์สายอุดมะ ภาษาจีน มีคำ สอนที่แสดงถึงความสำคัญของธรรมภายในฐานะเป็นกายแห่งการตรัสรู้ธรรม