หลักฐานธรรมภิายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 310/604

หลักฐานธรรมภิายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ ในการศึกษาเบื้องต้นเฉพาะในส่วนของพุทธรรพสติ105 อาจเปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างของการปฏิบัติที่ปรากฏในคัมภีร์นี้กับการปฏิบัติในวิชาชรรมภิไต้ได้อย่างน้อยใน 4 แง่มุม ได้แก่ วิธีปฏิบัติ ภาพที่เห็นในสมาธิ การตีความ หรือให้ความสำคัญกับสิ่งที่เห็นในสมาธิ และเกณฑ์ตัดสินการเข้า ถึงธรรม เป็นต้น ก) วิธีปฏิบัติ พุทธรรสติที่กล่าวถึงในคัมภีร์นี้เริ่มต้นจากการตรีกะลิถึงพระพุทธคุณ เช่นเดียวกันกับที่ชาวพุทธเถรวาทเรา นิกล่าวถึงพุทธคุณ 9 ประการตามที่บรรยายไว้ในบท อติฏิ โอ ภควา ตามด้วยการระลึกหรือเห็น106ภาพเหตุการณ์ในพุทธประวัติ ตั้งแต่ยังเป็นพระบรมโพธิสัตว์ ตั้งณสมนาจะเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า --- 105 ศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมได้จากงานวิจัย "รองรอยวิชาธรรมในคัมภีร์และเอกเขยกลาง" (ชินดา จันทร์าฤกษ์ 2557) 106 เนื่องจากคัมภีร์นี้ไม่สมบูรณ์ เนื้อความคงขาดหายไปในบางตอนของพุทธารสติ ดังไม่ทราบว่า ภาพเหตุการณ์ที่กล่าวดังนั้นเป็นการระลึกเองตามพุทธประวัติที่ได้เรียนรู้มา หรือว่าเป็นการเห็นภาพในสมาธิ ข้อความก่อนและหลังส่วนที่ขาดหายไปมดังนี้ (จุดไข่ปลาแสดงถึงส่วนที่เนื้อความในคัมภีร์ขาดหายไป ส่วนใหญ่จะขาดไปเป็นช่วงยาวๆ) “เมื่ออริยสาวกระสังเกตพระตถาคตโดยการอยู่ อย่างนี้.....ทอง เงิน แก้วใพฑูรย์ แก้วผลึก หินปะการัง หยก.... ด้วยกายพระพุทธเจ้าทั้งสิ้นอย่างนั้น....ยังแผ่นดินให้เต็ม....และวิชชาธนาณ....จากที่นั่นเหล่ะ....พระผู้พระภาคเจ้า จนถึงอนุชุพรหมโลก....เมื่อครั้งยังเป็นพระโพธิสัตว์องค์.... ปอราน เพื่อการตรัสรู้....ทน ศิริ วิระ ปัญญา อันยอดเยี่ยม......จนถึงการสั่งรจิตสมาทุกข์จากพุทธิสติ.... การพระสัมผัชญะก่ออากาศพระกรรซึ่งพระมารดา (การบำเพ็ญ) ทุกกริยา....การโบโรกิญญปัญญวดี พระโบโรพระเจ้าพิศาลา การโปรดอุสสาสและโกลิตะ การโปรดพระบิดา มหา ปฏิฆัย....จนถึงในกาลแห่งธิบพนพา ทรงตรัสเรียกพระอนุโมทนะว่า “อานนท์ จงปลดเครื่องใส่อยู่ในระหว่างสาละ” นิ ศรีะไปทางทิศตอรด์ วันนั้นบริพัทธ์พานในอปาทิสพานธูปขอถวายในบรรดาเทียนพนาพรตของตนก็มิชำนิยมแห่งราตรี.....แวะล้อม....ตรบเท้าก้ามีหลาย....ใส่ไว้ในรางเหล็ก.....เหลาเทวดา.....ด้วยหัวทั้งหลายอันสำเร็จด้วยรัตนะ.... เทวาทั้งหลาย....ไฟ……” (ข้อมูลนี้เป็นการคัดลอกเนื้อหาจากภาพที่ให้มา)