การหาแก้วและทางสู่นิพพาน : หน้า 465/604

นั่นแล้วงดือให้มัน เดชะอานุภาพของดวงแก้วนี้จะพาตนเองให้ไปสู่พระนิพพานได้” (มุขามมุน ฉบับวัดศรีสะสรา งหน้า 66) คำกล่าวนี้ เปรียบเทียบดวงแก้วกับธรรมภายใน สอดคล้องกันกับคติธรรมที่พระมงคลเทพมุนี (สด จนฺทสโร) กล่าวไว้เนื่องๆว่าเกิดว่าจะมาหาแก้ว พบแล้วไม่กล่าวจะเกิดมาทําอะไร สิ่งที่อยากเขาหลอก สิ่งที่อยากเขาลวง ทำให้จิตเป็นห่วงเป็นใย ละลาย ลายออก รีบออกจากกาม เดินตามขั้นสามเรือไป เสร็จจิตกิจสมุทไม่ตกระนดร เรียกว่า “นิพพาน” ก็ได้ (พระทําพราปฏิญญา 2499: 5) ในคติธรรมของพระมงคลเทพมุนีที่ยกมาข้างต้นนี้ นอกจากจะแสดงถึงเป้าหมายในการ “เกิดมาหาแก้ว” ดังกล่าวแล้ว ยังแสดงรายละเอียดของการปฏิบัติชัดเจนยิ่งขึ้นไปอีกว่า ในการหาแก้วคือธรรมนัน ต้องจะทําดังซึ่งเป็นเสมือนเหย่อให้หลงติดมีห่วงผูกพันอยู่ในวัฏสงสาร และให้เร่งเดินตาม “ขันธ์สาม” คือลีล สมาธิ ปัญญา อันเป็นทางมุ่งตรงสู่มหานิพพาน การบรรลุ” กิจสมุท” ก็ถือระจรรลุอิผลทั้งสี่ภายในนั้นเอง 92 บทที่ 4 เอเชียกนีย์ 433