ข้อความต้นฉบับในหน้า
หลักฐานธรรมกายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ
อย่างไรก็ดีตาม อย่างซ้ำในพุทธศวรรษที่ 20 ธรรมกาย่นจะเป็นที่รู้จักดีในเอเชียคนหรืออย่างน้อยในดินแดนล้านนาแล้ว เพราะเป็นไปได้ว่าคาถาอุปทานดังกล่าวถึงธรรมกายในฐานะที่เป็นที่รวมแห่งพุทธญาณมีพระสัมพุทธญาณเป็นต้นนั้น อาจจะประพ้นขึ้นในราวกลางพุทธศตวรรษที่ 20 ดังที่จิยบเสนอ (4.1.3) ซึ่งหากคัมภีร์ดังกล่าวประพันธ์ในช่วงเวลานั้นจริง แสดงว่าท่านผู้ประพันธ์น่าจะรู้จักคุณสมบัติของธรรมกายมาก่อนหน้านั้นรวะหนึ่งแล้ว
ส่วนคาถาพระธรรมกายมีหลักฐานยืนยันวันเวลาได้ชัดเจนในปลายพุทธศตวรรษที่ 21 อันเป็นเวลาของการจารึกบนศิลาหินชนวนที่พบที่พระเจดีย์วัดเสดือ อย่างไรก็ดี ตาม เนื่องจากเนื้อหาของบทกลอนแจกแจงพระพุทธคุณในคาถาพระธรรมกายปรากฏอยู่ในอรรถกถาฯอังคุตตรนิกายเล่มที่ 1 ในฉบับสะยามรัฐและฉบับมหาจุฬาฯของมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย การศึกษาประวัติความเป็นมาของต้นฉบับอรรถกถาดิบ อาจนำไปสู่ข้อสรุปเรื่องวันเวลาที่ปรากฏหลักฐานเกี่ยวกับธรรมกายในเวลาที่เร็วกว่าที่คาดไว้
ในคาถาพระธรรมกาย ธรรมกายมีลักษณะของการเป็นที่ร่วมแห่งพระพุทธาญาณและพุทธคุณมีประการต่างๆ ญาณของธรรมกายมีคุณสมบัติของความรู้แจ้ง จึงบ่งบอกถึงคุณสมบัติของพระธรรมกายว่าเป็นกายแห่งความรู้แจ้ง หรือกายแห่งการตรัสรู้ธรรมไปด้วยในเวลาเดียวกัน พระพุทธองค์ได้ชื่อว่เป็นธรรมกาย (ธมฺมกาย) พุทธลักษณะเป็นที่รวมแห่งพระพุทธคุณ จึงเป็นพุทธลักษณะของผู้ปฏิบัติธรรมควรน้อมระลึกถึงเนื่องๆ ในการเจริญพุทธานุสติ
360 | ดร.ชนิดา จันทร์ศรีโสฒ