หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 386/604

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ รูปพรหมละเอียด มีแต่งวงวิญญาณ ดวงวิญญาณไม่มี กายรูป พรหม อรูปพรหมละเอียด มีแต่ดวงวิญญาณ ดวงวิญญาณไม่มี พอ ถึงกายธรรมเข้าส มีญาณดีเดียว (รร. 194-195) ในพระธรรมเทสนาข้างบนนี้ พระมงคลเทพมุนีแสดงไว้ว่า มีเพียง ธรรมภายในเท่านั้นที่มีญาณรู้แจ้ง ส่วนภายนอกที่เป็นโลกลิยะไม่มีญาณ นอกจากนี้ ท่านยังอธิบายเพิ่มเติมว่า ญาณของพระธรรมภายนั้น ทั้งเห็นและรู้แจ้งว่าถึง 5 ไม่เพียง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา พอถึงกายธรรมมันขึ้นวิปัสสนา เห็นจริง ๆ อย่าง นั่นละ เห็นแท้ที่เดียว เห็นชัด ๆ ไม่ได้เห็นด้วยตาขาวใน ภาพ เห็นด้วยตาธรรมภายใน รู้ด้วยญาณธรรมภายใน เห็นด้วยตา พระพุทธเจ้า รู้ด้วยญาณพระพุทธเจ้า เห็นอย่างนี้เหละ เห็น ด้วยตาของพระตกคตเจ้า ธรรมภายในนั้นเป็นตัวของพระตกคต เจ้าที่เดียว ไม่ใช่เห็นขัดอย่งนี้และละ เหนืออย่างนี้เหละเขา เรียกว่า วิปัสสนา เห็นเบญจขันธ์ทั้ง ๕ เป็น อนิจจัง ทุกข์ อนัตตา (รร. 755) จะเห็นได้ว่า ลักษณะของญาณ ดังที่พระมงคลเทพมุนีได้กล่าวอธิบาย มานี้ ตรงกับเนื้อหาที่พบในคัมภีร์จตุรารักษาและที่พบในพระไตรปิฎกว่ามี ธรรมภายในของพระพุทธองค์นั้น อุดมไปด้วยญาณรู้แจ้ง โดยภาษรวม คำมีรสรตรารักษา จึงนับว่ามีเนื้อหาที่สอดคล้องกันกับ พระไตรปิฎกและอรรถกถาบาลี ทั้งในแง่ของการเจริญพุทธานุสติและใน