หลักฐานทางโบราณคดีในพระพุทธศาสนา : หน้า 148/604

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์ทูตโบราณ 1 ฉบับวิชาการ หลักในตอนเหนือและตะวันตกเฉียงเหนือของอินเดีย และมีบทบาทมากที่สุดในการนำพระพุทธศาสนาเข้าไปสู่กลาง (Kloppenborg 1973: xi-xii; Khosla 1972: 18; Banerjee 1979: 5) อย่างไรก็ดี หลักฐานทางโบราณคดีประเภทจารึกที่ค้นพบในคัณฑธระ ระบุชื่อพระพุทธศาสนาหลายนัยก สามได้แก่ กฤษยิยะ ธรรมคุณัติ สรรพสัตว์ วาท และมหาสังขะ (Dietz 2007: 62) แม้ว่าสรรพสัตว์จะมีรูปลักษณ์ที่สุดด้านปฏิสัมพันธ์ (Brough 1962: 42) ในขณะเดียวกัน จารึกบนรอยพระพุทธบาท ซึ่งพบในพื้นที่นครชฐาณกฏะหรือจิษยบุตร์อยู่ในอัตธรรมประเทศ ระบว่าพระภิญานสูงผู้ใด “วิริยะวาที” (บ.วิริยะวาที) ได้เผยแผ่พระศาสนาไปในหมู่ชาวกัณฑมีระ คัณฑระ โยนก วนวาสะ และศรีลังกา (Sirca 1959-60: 247-250) ภาพที่ 5 รอยสลักพระพุทธบาทที่นครชฐาณกฏะ (วิจัยบุรี) อัตธรรมประเทศ (Sircar 1959-60 : 247)