ข้อความต้นฉบับในหน้า
ก่อนการเปลี่ยนแปลงซึ่งเป็นช่วงเวลากาลศึกษา ของท่านนั้น ยังไม่มีการตั้งสำนักเรียนส่วนกลาง พระภิษฐสามเณรต้องไปเรียนกับอาจารย์ที่มีชื่อเสียงในด้านต่างๆ ที่ตรงกับสิ่งที่สนใจศึกษา เป็นที่น่าสังเกตว่า นอกจากการศึกษาคัมภีร์ตามที่นิยมกันโดยทั่วไปแล้ว พระมงคลเทพมุนีมีความสนใจเป็นพิเศษเฉพาะในคัมภีร์ที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติสมาธิภาวนา เช่น คัมภีร์วิสุทธิมรรค คัมภีร์มหาสติปัฏฐาน เป็นต้น ดังที่ตั้งเป้าหมายไว้ว่า จะเรียนพระบาลีให้สามารถแปลคัมภีร์มหาสติปัฏฐานยาวได้ แล้วจะหยุดการศึกษาพระปริยัติธรรม
ส่วนในด้านธรรมปฏิบัติที่เช่นเดียวกัน ในยุคคนนี้มีพระภิษฐผู้เชี่ยวชาญในการเจริญสมาธิภาวนาอยู่ทั่วในประเทศไทย กระจายกันอยู่ในหลายท้องที่ โดยอาจแบ่งเป็นกลุ่มพระภิษฐในภาคกลาง ซึ่งนับถือพระพุทธศาสนาแบบเดียๆกันกับกัมพูชาตั้งแต่ยุคสุโขทัย ธนบุรี จนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ก่อนการรวมการปกครองสงฆ์ กลุ่มพระภิษฐในภาคเหนื อซึ่งนับถือพระพุทธศาสนาแบบเดียวกันกับรัฐฐาน และลำเนา และคณะสงฆ์ในภาคอีสานซึ่งเป็นพระพุทธศาสนาแบบล้าช้างและล้ำนา (Tiyavanich 1997: 40) ซึ่งก็มิรูปแบบการปฏิบัติและพิธีกรรมที่แตกต่างกันไปบาง
ในยุคนี้ ผู้ที่ฝึกศิลธรรมปฏิบัติ ต้องไปยังสำนักของอาจารย์ มีพิธีฝากตัวเป็นศิษย์อย่างเป็นทางการ การปฏิบัติสมาธิก็มีหลายแบบ เฉพาะในภาคกลางก็มีครูอาจารย์ที่มีชื่อเสียงอยู่หลายสายด้วยกัน บางท่านมียาตรา