สมาธิวาในเอเชียอดเนย์: มุมมองจากพระไตรปิฎกบาลี : หน้า 460/604

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ 4.2.4. บทสรุปสมาธิวาในเอเชียอดเนย์ สมาธิวาในเอเชียอดเนย์ที่เก่าแก่ที่สุดย้อนเวลากลับไปได้ถึงเวลาของการบันทึกพระไตรปิฎกบาลี การศึกษาเรื่องของพุทธนาสุตในพระไตรปิฎกบาลีโดย ดร.พระมหาสุธรรม สุดโต นป.9 ให้ข้อสรุปที่น่าสนใจในหลายประเด็นเป็นต้นว่า ในการเจริญสมาธิวา พระพุทธองค์ทรงหยุดใจไว้ภายในในตัว และภายในนิพิตก่อนหน้ามันเป็นนิพิต และทรงสอนพระพุทธสาวกให้หยุดใจไว้ภายในในท่านเองเดียวกัน การเจริญพุทธนา สามารถทำได้หลายวิธี ทั้งโดยการระลึกถึงพระพุทธคุณและโดยการระลึกถึงพระพุทธลักษณะ และอาจระลึกถึงพระพุทธเจ้าพระองค์ปัจจุบันหรือพระพุทธเจ้าพระองค์อันก็ได้เช่นกัน องนี้ การเจริญพุทธนาสุตของผู้ที่บรรลุธรรมแล้วนำมาซึ่งการเห็นพระพทองค์อย่างชัดเจนทั้งกลางวันและกลางคืน ซึ่งบ่งบอกว่าการ “เห็นพระพุทธองค์” นั้นเป็นการเห็นภายใน ไม่ใช่โดยพระรูปภายนอก หลักการในพุทธนาสุต จากพระไตรปิฎกฉบับดังกล่าวมาชี้ให้ดูกันกับหลักการของวิชา ธรรมภายใน เนื้อหาของการเจริญพุทธนาสุติจากคัมภีร์โบราณให้คำตอบที่คล้ายคลึงกันในคัมภีร์ดรุกรำ คัมภีร์บอกเพียงให้ระลึกถึงพระพุทธคุณอันกว้างใหญ๋ ไม่มีที่สิ้นสุด และแสดงบทพรรณนาพระพุทธคุณไว้ถึง 9 คาถา ส่วนพุทธนาสุตีปรากฏในคัมภีร์รูปลักษณ์บุตามุบูรณามีคำแนะนำว่าบาว่านำไปว่านั้น คือให้ระลึกถึงพุทธลักษณะอันมีพระพุทธรูปเป็นองค์แทนเพิ่มขึ้นมาด้วย หลักการที่แสดงไว้ในคัมภีร์เหล่านี้นับว่าสอดคล้องกันกับวิชา ธรรมภายในและไม่มีอะไรแตกแน