หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 : หน้า 196/604

หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ การกล่าวถึง ธรรมาภายในของพระสัพพัญญู ธรรมาภายในของพระปัจเจกพุทธเจ้า และ ธรรมาภายในของพุทธสาวก แยกกันอย่างนี้ แสดงว่าในวิชาชธรรมาภายในว่า ธรรมาภายในพระสัมพุทธเจ้า ของพระปัจเจกพุทธเจ้า และของพระอรหันต์นั้น ต่างมีคุณสมบัติที่ไม่เสมอกัน เรื่องความแตกต่างกันของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและของพระอรหันต์นี้ พระ ไตรปิฎกนีʹแสดงไว้ชัดเจนว่า ไม่มีพระภิกษุรูปใดรูปหนึ่งเลยที่จะถึงพร้อมด้วยคุณธรรมเสมอด้วยพระพุทธองค์ทุกประการ (ม.อ. 14/106/90) ซึ่งตรงกันกับเนื้อความในศาลาสนสกุฏ นี้และหลักการของวิชาชธรรมาภายใน 3.1.10. พระพุทธเจ้าในอดีมีจำนวนมากเหมือนเม็ดทราย ความเข้าใจอย่างหนึ่งในวิชาชธรรมาภายในคือ พระพุทธเจ้าที่รั่รั่วงไป แล้วในอดีมีมากนับประนาดมิได้ และทุกพระองค์ต่างมีลักษณะมาหบรุษ เช่นเดียวกัน เรื่องนี้อาจนับว่าเป็นความเข้าใจที่ตรงกันของชาวพุทธในหลายท้องที่ ตั้งที่ปรากฏในคัมภีร์สันสกฤตจากเอเชียกลางเป็นตัวอย่าง 3.1.10.1. ธรรมาภายในสุตร คัมภีร์นี้มีอุทิการคัดลอกจากกลางพุทธศตวรรษที่ 12-14 ซึ่ง Wille (2005) สันนิษฐานแบบไม่มั่นใจนักว่า อาจเป็น “ธรรมาภายใน” เนื้อพระสูตรกล่าวถึงหมวดธรรมในลักษณะคล้ายสังสิฑ์สูตร แต่เป็นธรรมฝ่ายกุศลล้วนๆ รวมทั้งแนะนำการเจริญพุทธญาณี ธัมมญาณี สังขารญาณี จากนั้นกล่าวถึงความลักษณะที่ของธรรมที่พระพุทธองค์ทรงตรัสรู้ ตามข้อเขียนว่า “พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลาย อุปมาถึงเมื่อตายายในแม่คงคา ทรงมีพระลักษณะเฉพาะที่เหมือนกันทุกพระองค์ ทรงตรัสรู้แล้ว ได้ทรงบรรลุพระสัพพัญญูถูญญา”