หลักฐานธรรมในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 404/604

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ เราเป็นผู้มีสติ ได้ฉุกคิดสัญญาณอันสวยงามด้วยพุทธาวิกษติ อยู่ที่โคนัสัตถ์พฤกษ์อันลุกไดด้วยแสงแห่งไฟและแก้ว มณี และผ้ามีเขียวงาม ความสิ้นอาสะเราได้บรรลุแล้วเร็ว พลัน เพราะสัญญาที่เราได้แล้วในครั้งนั้น (ขุ.เถร. 26/306/303) องค์นี้ สำหรับผู้ที่บรรลุธรรมในเบื้องต้นแล้ว ย่อมเห็นพระพุทธองค์ ได้ชัดเจนเหมือนเห็นด้วยตา ดังที่พระปิยวิเสฏฐะผู้เคยเป็นศิษย์ของพราหมณ์ พวารี ถูกอาจารย์ส่งไปถามคำถามกับพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้ฟังคำตอบและ บรรลุธรรมแล้ว กลับมาหาอาจารย์พร้อมกับกล่าวสรรเสริญพระพุทธองค์ และ เล่าให้พรหมณฟังว่า ท่านเจริญพุทธคุณและเห็นพระพุทธองค์แจ่มชัดแจ้ง ทั่ววันและคืนเสมือนเห็นด้วยจักขุ ท่านพรหมณ อตามายุอิ่มเห็นพระพุทธเจ้าพระองค์นั้น ด้วยใจเหมือนเห็นด้วยจักขุ อาตมาเป็นผู้ไม่ประมาณตลอดคืน และวัน น่มลักษณะอยูตลอดคืนและวัน อาตมาอย่าสำคัญการไม่ อยู่ปราศจากพระพุทธเจ้้นั้นแล (ขุ.ฉบ. 30/624/301) คำว่าเหมือนเห็นด้วยอักษร มีคำอธิบายเพิ่มเติมไว้ว่า คำว่า อาตมาอิ่มเห็นพระพุทธเจ้าพระองค์นั้นด้วยใจ เหมือนเห็นด้วยจักขุ ความว่า บูรษผู้มันต์พึงแลเห็น มองดู แควดู ตรวจดู พิจารณา ซึ่งรูปทั้งหลายฉันใด อาตมาแล เห็น มองดู แลดู ตรวจดู เพ่งดู พิจารณา ซึ่งพระผู้มพระภาค ผู้สร้างแล้วฉันนั้นเหมือนกัน เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า อาตมาอิ่ม