การเผยแผ่พระพุทธศาสนาในยุคต่างๆ : หน้า 37/604

ผู้ฟังที่ส่งให้นำไปได้ฉันจะรายงานแจ้งเทตลอดในธรรมในขณะนั้นตามอุบิษยและบารมีของแต่ละบุคคล แม้นพระวันจะมีร่องรอยบ่อยครั้งว่าการเขียนนำจะมีมาแต่ครั้งพุทธกาลแล้วก็ตาม หากการสืบทอดคำสอนด้วยการทรงจำและเผยแพร่ธรรมแบบปากเปล่ายังคงดำเนินสืบเนื่องต่อมาเป็นเวลาหลายร้อยปี6 หลังพุทธปรินิพพาน พระพุทธศาสนาเดินทางเข้าไปยังดินแดนต่างๆ ได้กว้างไกลขึ้น แต่ทุกอย่างก็มีได้รับรื่นเสมอไป พระภิกษียังต้องเผชิญภัยและอุปสรรคด้าน บ้างต้องอพยพหลบลี้จากสงคราม ประสบความยากลำบากในการเดินทาง ดินฟ้าอากาศที่แตกต่าง จนถึงภัยธรรมชาติ ความหลากหลายของภาษาและวัฒนธรรมในดินแดนใหม่ ความไม่แน่นอนในการยอมรับของชาวศาสน์และประชาชน ตลอดจนภัยการเมือง การก่อคามจากต่างศาสนิกหรือแม้จากชาวพุทธด้วยกันเอง ปัจจัยทั้งภายนอกและภายในในวันนั้นมีผลต่อการย้ายถิ่นฐานหรือการปรับตัวของพระภิกษุซึ่งมีผลกระทบต่อรูปแบบในการเผยแผ่หรือแม้กระทั่งคำสอนในบงในบงอย่าง