การเข้าใจพระสัมพุทธเจ้าในอดีต : หน้า 197/604

(ณที่คงความวาสุกุลมาก สงุภุสุข พุทธ สุวรรณสามนบุณยกษัตของฉาวพุทธิ สรรชัญ ญาณานิธิคุตตะ) และยังมีข้อความอื่น ๆ ตามมาภายหลังจากนั้น ซึ่งเป็นจุดที่มีการวิจารณ์ ข้อความจึงขาดหายไปอย่างน่าเสียดาย (Sander 1980: 251-7) ความเข้าใจที่ว่าพระสัมพุทธเจ้าในอดีมีจำนวนมาก ในคำสอนพระมงคลเทพมุนีนี้ มีปรากฏในคำกล่าวชาวพระรัตนตรัยก่อนการเจริญสมาธิภาวนา มีข้อความว่า: ข้าพระพุทธเจ้าขออาราธนาสมเด็จพระพุทธเจ้า ที่ได้รัสรู้แล้วในอดีต กาล มากกว่าเมื่อตรายในท้องมหาสมุทรธ์ ๔ ... (ธร. 924) และยังมีในวาระอื่น ๆ ที่ท่านกล่าวถึงพระพุทธเจ้าในอดีตว่ามีมาก แต่ไม่ได้เปรียบเทียบว่าเหมือนเมื่อตราย เช่นในตัวอย่างข้างล่างนี้ เป็นพระอรหันต์สัมมาสัมพุทธในโลกแล้ว ท่านก็องดูธรรมอุปนิสัยสัตว์ ว่านี่เราปฏิบาตมาถึง แค่ไหนแล้ว เราจะเคารพอะไร ? เราไม่เห็นมีใครควรเคารพใน 3 ภพ... ฯลฯ ... ท่านก็สอดธรรมกายพระอรหัตถอดออกไปนี่ปาน มีเท่าไร มีเท่าไร มีเท่าไร ก็เข้าถังหนักเข้าไป ถามพระพุทธเจ้ไปนํพาน แล้วเก่า ๆ มาน้อยมีเท่าไร้รู้เรื่องหมด ว่าพระพุทธเจ้าเก่า ๆ นั้นคือใคร บุชาใคร เคารพใคร... พระสัมพุทธเจ้าเหล่าใด ในอดีตกาลที่ผ่านมาแล้วหลาย พระพุทธเจ้าเหล่าใดที่ปรากฏ