หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 530/604

หลักฐานธรรมาภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ ในเอเชียอาคเนย์ มีคำแนะนำให้เจริญภาวนาในท่านองเดียวกัน เช่นปราณ 4 ในพระไตรปิฎกบาลี (ที่ป., 11/238/237) คัมภีร์โยคาวจรเน้นให้เจริญสมาธิภาวนา ซึ่งเป็นวิธีเดียวที่จะพาไปสู่พุทธพานได้ตามอย่างพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพระพุทธเจ้า และพระอรหันต์ (4.3.2.2) และมีคู่มือแนวทางการปฏิบัติธรรมโดยตรง เช่น จตุรารักษา (4.2.1.2, 4.2.2) มูลลักษณ์มุรตานุของล้านนา และมูลพระกัมมัฎฐานของเขมร (4.2.1.3, 4.2.3) เป็นต้น ค. ต้องทั้งรู้ทั้งเห็นจึงจะกำจัดกิเลสได้ ในคัมภีร์คามธาริ กล่าวถึงหลักการหนึ่งในการกำจัดกิเลสว่า ต้องประกอบด้วยทั้งความรู้และความคิดเห็น เพราะผู้ที่ไม่รู้ หรือไม่เห็นนั้น กำจัดกิเลสไม่ได้ (3.1.4) ความเห็นในที่นี้คือความรู้เห็นความเกิดดับของขันธ์ 5 เมื่้อรู้แล้วจึงเกิดความหน่าย คลายกำหนด ปล่อยวาง มีใจมุ่งตรงสู่พุทธ คำสอนที่ว่า ทั้งรู้ทั้งเห็นจึงจะกำจัดกิเลสได้นี้ตรงกันกับที่กล่าวไว้ในพระไตรปิฎกบาลี (ส.น. 16/68/35) ของเอเชียอาคเนย์ ส่วนในคำสอนของโยคาวจรนั้น แม่จะไม่กล่าวถ้อยคำว่า “ทั้งรู้ทั้งเห็น” โดยตรง แต่ก็ว่าว่า การที่จะหยุดพ้นได้นั้น ต้องหาดวงแก้วภายในตัวคือโลกุตตรธรรมสี่ระดับ ได้แก่ โสดาบัน สกาถาคามี อนาคามี และอรหันต์เพื่อที่จะนำดวงแก้วนี้ “ส่องแจ้งนำเข้าไปในพระอรหันต์พาน” การกล่าวถึงดวงแก้วส่องคือโลกุตตรธรรม 4 ระดับในลักษณะที่ว่าสนในสื่อถึงความหมายของ “การเห็น” ที่เกิดจากสมาธิวัฒนา เช่นกัน (4.3.1.1, 4.3.1.4, 4.3.1.6) ในพระสูตรมหายานที่พบในคันธาระ เอเชียกลาง และประเทศจีน มี