หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ : หน้า 162/604

หลักฐานธรรมภายในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ รวบพุทธศตวรรษที่ 6-14 โดยพบคำสอนที่ตรงกันตั้งแต่ในหลักธรรมทั่วไป จนถึงการปฏิบัติธรรมแบบเห็นพระภายใน และความสำคัญของศูนย์กลางกาย คัมภีร์โบราณที่พบในคัมภีร์ธารและเอเชียกลาง มีตั้งแต่ยุคราวพุทธศตวรรษที่ 4 จนถึงราวพุทธศตวรรษที่ 18-19 ส่วนใหญ่อยู่ในภาษาสันสกฤต คานธรี และมีภาษาท้องถิ่นบ้าง เช่น ภาษาถานโบราณ เป็นต้น ส่วนที่แปลเป็นภาษาจีนมีช่วงเวลาการแปลตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ 7 ถึงปลายพุทธศตวรรษที่ 18 อย่างไรก็ตาม ในฐานข้อมูลพุทธวจนธรรมสันสกฤต ยังมีเนื้อหาคัมภีร์ที่พบบจากประเทศอินเดียและเบปวรอยู่ด้วย ซึ่งในที่นี้มายประมวลเฉพาะพระสูตรที่ตรงกันกับต้นฉบับคัมภีร์สายมือเขียนที่พบบในคันธาระและเอเชียกลางเท่านั้น กล่าวได้ว่าการศึกษาคัมภีร์ในภูมิภาคนี้ พบคำสอนที่ดั่งเป็นหลักฐาน หรืออย่างน้อยร่องรอยธรรมภายในหลายแมงมุม และในหลักฐานทุกระดับ ตั้งแต่ต้นฉบับคัมภีร์เก่าในภาษาคานธรีอายุกว่ากลางพุทธศตวรรษที่ 5 ซึ่งมาเป็นอายุของคัมภีร์ที่พบ ภาษาที่ใช้เขียน ตลอดจนภาพรวมของเนื้อหาในเบื้องต้นและนัยญาที่เกี่ยวข้อง เท่าที่หาได้ในปัจจุบัน Page 130 | ดร.ชนิดา จันทร์ศรีโลส