หลักฐานธรรมชาติในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ : หน้า 534/604

หลักฐานธรรมชาติในคัมภีร์พุทธโบราณ 1 ฉบับวิชาการ 1. พระพุทธศาสนานิกายหลักในดินแดนคันธารโบราณ ซึ่งนับว่ามีวิชาการสนับสนุนว่าอาจเป็นธรรมคูปต์หรือสรรวาสติวาท เป็นคำสอนที่เผยแพร่จากอินเดียขึ้นไปทางทิศเหนือ เผยแผ่และเติบโตอยู่ในท้องถิ่นที่เรียกว่าสิเป็นแคว้น คันธารโบราณในยุคสมัยกว่า สองพันปีก่อน คัมภีร์ที่พบจารึกในภาษาคณาธีมีอายุการคัดลอกจากระวังพุทธศาสนาระที่ 5-6 จนถึงระวังพุทธศาสนาระที่ 8-9 ซึ่งอาจสืบย้อนไปถึงต้นตรของคำสอนที่ถึงพุทธศาสนาระที่ 3 เป็นอย่างช้า 2. พระพุทธศาสนาในภายหลังในเอเชียอาคเนย์ อันได้แก่พระพุทธศาสนาเดราวกกระแสหลักซึ่งมีพระไตรปิฎกบานเป็นตัวแทน ตำนานว่าผยายแผ่จากอินเดียตรงไปยังศรีลังกา และมาเข้าสู่เอเชียอาคเนย์ในภายหลัง ต้นฉบับพิมพ์มืออายรวพุทธศาสนาระที่ 24 เป็นต้นมา แต่าถึงสืบย้อนไปถึงอายุของต้นฉบับดังเดิมได้ถึงระวังพุทธศาสนาระที่ 5 3. พระพุทธศาสนาเรวาทแบบท้องถิ่นของเอเชียอาคเนย์ มีตัวแทนคือ คัมภีร์กลุ่มโยคาวจร จาริกในอักษรขอม ธรรมในแบบต่างๆ และในอักษรและภาษาเขมร ประวัติความเป็นมาไม่ชัดเจนหนัก อาจเป็นไปได้ว่าเผยแพ่มาโดยตรงจากอินเดียโดยสมณฑุยุคเดียวกันกับที่ไปยังศรีลังกา และยังมีการรับพระพุทธศาสนามาจากศรีลังกาและอีกหลายทางในภายหลังด้วย คัมภีร์ที่นำมาศึกษาคัดลอมารวพุทธศาสนาระที่ 21-25 แต่อาจสืบย้อนไปถึงอายุของต้นฉบับที่เรียบเรียงได้ถึงระวังพุทธศาสนาระที่ 10-16 และหลังจากนั้น ๓ งานวิจัย “สมาธิภาวนาในคัมภีร์ไบนลามเจมส์” (พระปอหม่า ธฤมิตโต 2557) ระบุว่า พระพุทธศาสนาเดินทางเข้ามายังสุรปุรณ์ณภูมิครั้งแรก ราว พ.ศ. 300-500 และรุ่นเรื่องมากในคัมภีร์ทรงพุทธศาสตรที่ 7-8 ในรัชสมัยของพระเจ้าพุทธิมระ ก่อนจะมีการเผยแผ่มาจากเส้นทางอื่นในภายหลัง