การศึกษาเกี่ยวกับจิตและฌานในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 8/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 8 จิต ๘๕ เป็นจิต ๑๒๑ ได้อย่างไร ? จิตทั้ง ๕ นี้ คือ ปฐมฌาน โสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยวิตก วิจาร ปีติ สุข และเอกัคคตา ๑ ทุติยฌานโสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยวิจาร ปีติ สุข และ เอกัคคตา ๑ ตติยฌานโสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยปีติ สุข และ เอกัคคตา ๑ จตุตถฌานโสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยสุข และ เอกัคคตา ๑ ปัญจมฌานโสดาปัตติมรรคจิต ประกอบด้วยอุเบกขา และ เอกัคคตา ๑ ชื่อว่า โสดาปัตติมรรคจิต และสกทาคามิมรรคจิต อนาคามิมรรคจิตกับอรหัตตมรรคจิต ก็อย่างเดียวกัน ฉะนั้น จึงรวม เป็นจิต ๒๐ ถ้วน ชื่อว่า มรรคจิต และผลจิตก็มีจำนวนเท่านั้น ฉะนั้น จึงรวมเป็นโลกุตตรจิต ๔๐ ถ้วน ๆ [สังหคาถา] ก็บัณฑิตแบ่งอนุตตรจิต (โลกกุตตรจิต) ออกไปเป็นอย่างละ ๕ โดยความต่างแห่ง การประกอบด้วยองค์ฌาน และกล่าวว่า มี ๔๐ ๆ เหมือนอย่างว่า รูปาวจรจิต บัณฑิตถือเอาในความต่างแห่งฌาน มี ปฐมฌานเป็นต้น ฉันใด อนุตตรจิต (โลกุตตรจิต) ท่านก็ถือเอาในความต่าง แห่งฌาน มีปฐมฌานเป็นต้น ฉันนั้น ๆ แม้อรูปฌาน ท่านก็ถือเอาในฌานที่ ๕ (อีกนัยหนึ่ง รูปาวจรจิต และอนุตตรจิต