อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 17/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 17 และในวัฏฏทุกข์ทั้งสิ้นฯ พระธรรมมี ๕ อย่าง ด้วยสามารถแห่ง มรรค ๔ ผล ๔ และนิพพาน ๑ หรือมี ๑๐ อย่าง รวมทั้งปริยัติเข้า ด้วย ฯ ก็แล การทรงไว้แห่งพระธรรมนี้ ได้แก่การขจัดกิเลสที่ให้เกิด ในอบายเป็นต้นฯ บัณฑิตพึงเห็นสันนิษฐานว่า การขจัดกิเลสแห่ง อริยมรรคและนิพพานทั้ง ๒ นั่น ย่อมได้โดยนิปปริยาน (โดยตรง) และเพราะพระนิพพาน เพราะอริยมรรคเป็นธรรมตัดกิเลสได้เด็ดขาด เป็นเหตุสำเร็จประโยชน์ คือ ขจัดกิเลสได้แห่งอริยมรรคนั้น โดยความ เป็นอารมณ์ ส่วนการขจัดกิเลสนั้น แห่งอริยาผลและปริยัติแม้ทั้ง ๒ ย่อมมีได้โดยปริยาย (โดยอ้อม) เพราะผลเป็นไปโดยเป็นคุณตาม สมควรแก่มรรค ด้วยอำนาจสงบระงับกิเลส และเพราะปริยัติเป็นเหตุ บรรลุมรรคผลและพระนิพพานนั้น ๆ ที่ชื่อว่าสัทธรรม เพราะอรรถว่า เป็นธรรมของท่านผู้สงบ คือ สัปบุรุษทั้งหลาย ได้แก่พระอริยาบุคคลทั้งหลาย หรือเป็นธรรมที่มีอยู่ ปรากฏอยู่ ไม่เหมือนอัตตา (ตน) ที่พวกเดียรถีย์กำหนด (คิดนึก) ซึ่งไม่มีอยู่โดยปรมัตถ์ หรือเป็นธรรมอันบัณฑิตยกย่อง คือสรรเสริญ แล้ว เพราะประกอบด้วยคุณมีความเป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส ดีแล้วเป็นต้น ไม่ใช่เป็นธรรมที่ถูกติเตียนโดยส่วนเดียว เหมือนธรรม ของลัทธิภายนอกฉะนั้น ๆ คณะนั้น ชื่อว่าหมู่ เพราะเป็นที่ชุมชนแห่งพระอริยบุคคลทั้งหลาย และชื่อว่าสูงสุด เพราะประกอบด้วยคุณอันพิเศษ มีความเป็นหมู่ที่ ปฏิบัติดีแล้วเป็นต้น อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่าสูงสุดกว่าคณะทั้งหลายหรือ