อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 375/442

ๆ ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 375 เป็นอุปการะ เพราะอรรถคือเป็นเหตุนำออกจากสุคติหรือทุคติ จาก บุญหรือบาป ชื่อมัคคปัจจัย ฯ นามธรรมนั่นเอง ถึงแม้จะต่างกันโดย ปรมัตถ์ ก็เป็นดุจถึงความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน (เอกภาพ) ก็เป็น อุปการะโดยลักษณะคือสัมประโยค กล่าวคือมีความเกิดขึ้นเป็นอันเดียว กันเป็นต้น ชื่อสัมปยุตตปัจจัย ฯ วัตถุ (หทยวัตถุ) จิต และเจตสิก ถึงแม้เป็นธรรมประกอบกัน โดยความเป็นธรรมที่เกี่ยวเนื่องกันและกัน ๆ ก็เป็นอุปการะด้วยการเข้าถึงความต่างกันโดยเป็นธรรมไม่รวมกัน เพราะ แยกจากกัน ชื่อวิปปยุตตปัจจัย ฯ ธรรมซึ่งท่านอาจารย์กล่าวไว้ด้วยคำ เป็นต้นว่า สหชาติ (เกิดร่วมกัน) ปุเรชาติ (เกิดก่อน) ชื่อว่าเป็น อุปการะ เพราะเป็นการอุปถัมภ์แก่ธรรมเช่นนั้นนั่นแล โดยเป็นธรรม มีอยู่ อันมีสภาพเป็นปัจจุบัน ชื่ออัตถิปัจจัย ฯ แม้เมื่อมีกรรมผู้ให้เกิด ความขวนขวายแห่งอัตถิปัจจัยเหล่านั้นค้ำจุนไว้นั้นแล ท่านอาจารย์ ถือเอาแล้ว ด้วยคำว่า สหชาติ เป็นต้น ฯ จิตและเจตสิกซึ่งดังไปไม่มีระหว่าง เป็นอุปการะ ด้วยอำนาจ แห่งการให้โอกาสแก่จิตและเจตสิกที่จะเกิดขึ้นในอันดับติดต่อกันไป ซึ่ง ยังไม่ได้โอกาส เพื่อความตั้งอยู่ของตน เพราะเมื่อหมวดธรรมมีผัสสะ เป็นต้น หมวดหนึ่ง เป็นไปอยู่ หมวดธรรมที่ ๒ มีผัสสะเป็นต้นก็มี ไม่ได้ ชื่อนัตถิปัจจัย ฯ ธรรมทั้งหลายที่อุปการะจริง ๆ แก่ธรรม ทั้งหลายซึ่งจะเป็นไปไม่ได้ โดยสภาพของตนไม่หมดไป โดยเป็นธรรม (ยอม) จากไปเสีย ชื่อวิคตปัจจัย ฯ อัตถิปัจจัยนั่นเอง เป็นอุปการะ ๆ