อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 74/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 74 [สังคหาคาถา] ธรรม ๑๙ เกิดในจิต ๕๔ ธรรม ๓ เกิดในจิต ๑๖ ธรรม ๒ เกิดในจิต ๒๘, ปัญญาท่าน ประกาศไว้ในจิตทั้ง ๗๔ โสภณเจตสิกประกอบ เฉพาะในโสภณจิต (กุศลจิต) เท่านั้น โดย อาการ ๔ อย่าง ด้วยประการอย่างนี้, อิสสา มัจฉริยะ กุกกุจจะ วิรัติ และอัปปมัญญามีกรุณา เป็นต้น ในบางคราวเกิดมีต่างกัน (เกิดต่าง คราวกัน) และมานะก็เกิดในกาลบางคราว ฯ อนึ่ง ถีนมิทธะก็เกิดร่วมกันในบางคราว ฯ เจตสิกธรรมที่เหลือ มีการประกอบแน่นอนโดย ทำนองตามที่กล่าวแล้ว ก็บัดนี้ข้าพเจ้าจักกล่าว ประมวลเจตสิกธรรมเหล่านั้นตามควร อนึ่ง มี การสงเคราะห์ ในเจตสิกเหล่านั้น ด้วยการ ประกอบตามที่สมภพโดยประการ ๕ คือ ธรรม ๓๖ ได้ในอนุตตรจิต (โลกุตตรจิต), ธรรม ๓๕ ได้ในมหัคคตจิต, ธรรมแม้ ๓๘ ได้ในกามาวจร โสภณจิต, ธรรม ๒๗ ได้ในอกุศลจิต และ ธรรม ๑๒ ได้ในอเหตุกจิต ฯ อย่างไร ? คือในบรรดาโลกุตตรจิต ธรรม ๓๖ คือ อัญญสมานา เจตสิก ๑๓ และโสภณเจตสิก ๒๓ เว้นอัปปมัญญา ถึงการสงเคราะห์ เข้าในจิต ที่ประกอบด้วยปฐมฌาน (ฝ่ายโลกุตตระ) ทั้ง 4 ก่อน ๆ ៨