อภิธัมมัตถสังคหบาลี: การวิเคราะห์กรรมและวิบาก : หน้า 195/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 195 กรรมเหมือนกันฯ แม้อรูปวจรกุศลนั้น ที่เป็นภาวนามัย ซึ่งอัปปนา ก็มี 4 อย่างโดยความต่างแห่งอารมณ์ ฯ บรรดากรรม ๔ อย่างเหล่านี้ อกุศลกรรมที่เว้นจากอุทธัจจะ ย่อมให้เกิดปฏิสนธิ ในอบายภูมิ ฯ ส่วนในปวัติกาล อกุศลกรรม๑๒ อย่าง แม้ทั้งหมด ย่อมเผล็ดอกุศลวิบาก ๒ ในกามโลกแม้ทั้งหมดและ ในอรูปโลกตามสมควร ฯ แม้กามาวจรกุศล ย่อมเกิดปฏิสนธิในกาม สุคติอย่างเดียว ฯ อนึ่ง ในปวัติกาล ก็ย่อมเผล็ดมหาวิบาก และ อเหตุวิบากทั้ง ๘ ในกามโลกแม้ทั้งหมด และในรูปโลกตามสมควร ฯ บรรดากุศลกรรมที่ให้ผลอยู่แม้นั้น ติเหตุกกุศลกรรมอย่างสูง ให้ ติเหตุกปฏิสนธิแล้ว ย่อมเผล็ดวิบาก ๑๖ อย่างในปวัติกาล, ติเหตุกกุศล กรรมอย่างต่ำ และทวิเหตุกกุศลกรรมอย่างสูง ให้ทวิเหตุกปฏิสนธิแล้ว ย่อมเผล็ดวิบาก ๑๒ อย่าง ที่เว้นจากติเหตุกกรรม ในปวัติกาล ฯ ส่วนทวิเหตุกกุศลกรรมอย่างต่ำ ให้ปฏิสนธิที่เป็นอเหตุกะอย่างเดียว และย่อมเผล็ดเฉพาะอเหตุกวิบากในปวัติกาลเท่านั้น ฯ [สังคหคาถา] พระเถระทั้งหลายบางพวก กล่าวไว้ว่า "กรรมที่เป็นอสังขาร ย่อมไม่ให้วิบาก ที่เป็นสสังขาร (และ) กรรมที่เป็นสสัง ขาร ย่อมไม่ให้วิบากที่เป็นอสังขาร" ฯ ตามมติของอาจารย์เหล่านั้น บัณฑิตพึง แสดงวิบาก ๑๒, ๑๐ และ ๘ ตามลำดับ