อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 15 : หน้า 15/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 15 คือ เหตุสัมปทา ผลสัมปทา และสัตตูปการสัมปทาฯ [อธิบายสัมปทา ๓] အာ บรรดาสัมปทาทั้ง ๓ นั้น ความประกอบด้วยพระมหากรุณาและ ความอบรมพระโพธิสมภาร ชื่อว่าเหตุสัมปทา ฯ ส่วนผลสัมปทา มี ๔ อย่าง คือ ญาณสัมปทา ปหารสัมปทา อานุภาวสัมปทา และ รูปกายสัมปทาฯ บรรดาผลสัมปทาทั้ง 4 นั้น มรรคญาณซึ่งเป็นที่ ตั้งแห่งพระสัพพัญญุตญาณ และพระทศพลญาณเป็นต้น ซึ่งมีมรรค ญาณนั้นเป็นมูล ชื่อว่าญาณสัมปทาน ฯ ความที่สังกิเลสทั้งสิ้นพร้อมทั้ง วาสนา ถึงความไม่บังเกิดขึ้นโดยส่วนเดียวเป็นธรรมดา ชื่อว่าปหาน สัมปทา ฯ ความเป็นใหญ่ในการทำให้สำเร็จได้ตามที่ปรารถนา ชื่อว่า อานุภาวสัมปทาฯ ก็อัตตภาวสมบัติ (คือพระรูปสมบัติ) อันประกอบ ด้วยพระลักษณะและอนุพยัญชนะ อันน่าเพลิดเพลินเจริญนัยนาของ ชาวโลกทั้งมวล ชื่อว่ารูปกายสัมปทา ฯ ส่วนสัตตูปการสัมปทา มี ๒ อย่าง คือ อาสยะ (พระอัธยาศัย) และปโยคะ (พระอุตสาหะ) บรรดาสัตตูปการสัมปทาทั้ง ๒ นั้น ความที่พระผู้มีพระภาคมีพระอัธยา ศัยเกื้อกูลเป็นนิจ แม้ในเหล่าสัตว์ผู้มีความผิด มีพระเทวทัตเป็นต้น และการรอเวลาแก่กล้าแห่งอินทรีย์ แห่งเวไนยสัตว์ผู้มีปัญญินทรีย์ยังไม่ แก่กล้า ชื่อว่าอาสยะ ฯ ก็การแสดงพระธรรมอันจะนำสัตว์ออกจาก ทุกข์ทั้งปวง โดยหัวข้อคือยาน ๓ แห่งพระผู้มีพระภาค ผู้มีพระหฤทัย มิได้เพ่งลาภสักการะเป็นต้น แก่เหล่าสัตว์อื่นจากเหล่าสัตว์ผู้มีความคิด ๆ