อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - เปรียบเทียบจิตและอารมณ์ : หน้า 177/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 177 [อุปมาตทาลัมพนะติดตามชนกกรรม] เปรียบเหมือนเด็กผู้อ่อนนั้น แม้เมื่อตามบิดา หรือบุคคลผู้เช่น กับบิดาไป ก็ไม่ติดตามเขาไปยังที่ที่ตนไม่คุ้นมีป่าเป็นต้น ย่อมจะติด ตามไปเฉพาะในที่ที่ตนคุ้นมีลานหน้ามุขบ้านเป็นต้นฉันใด แม้ตทารมณ์ นี้ก็ฉันนั้น ย่อมไม่ติดตามชวนจิต (ที่เป็นกิริยาฝ่ายกามาวจร) นั้น อันเป็นไปปรารภอาลัมพนะที่ตนไม่คุ้นมีรูปาวจรเป็นต้นไป ฯ อนึ่ง เนื้อ ความนี้เราได้กล่าวไว้แล้วเหมือนกันว่า ตทารมณ์นี้ย่อมเป็นไปเฉพาะ ในธรรมที่ตนคุ้น อันเป็นอารมณ์แห่งกามตัณหา เพราะเป็นจิตอัน กรรมเนื่องด้วยกามตัณหาให้เกิดนั่นเอง ฯ ก็ในเรื่องนี้มีคาถารวมความ ได้ดังนี้ ตทาลัมพนจิตย่อมติดตามกรรมผู้ให้กำเนิด หรือชวนจิตอันเสมอกันกรรมนั้นไป แต่ จะไม่ติดตามชวนจิตอื่น โดยเปรียบการ ลีลาของเด็กอ่อน ๆ ย่อมไม่มีแม้แก่พวก พรหม เพราะไม่มีพืช ฯ ความจริง ตทา- ลัมพนจิตนี้ มีปฏิสนธิจิตที่ปรากฏว่า กามาวจร เป็นพืช ฯ ตทาลัมพนจิตนี้ เหมือนเด็กอ่อน ย่อมตามชวนจิตนั้น ไปแต่ในที่ที่ตนคุ้นเท่านั้น เพราะเหตุ นั้น จึงไม่มีในชวนจิตอื่น ด้วยอำนาจ ตัณหานั่นเอง બૈ ન