อภิธัมมัตถสังคหบาลี - หน้าที่ 146 : หน้า 146/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 146 แต่ในอติอิฏฐารมณ์ สันตีรณะและตทาลัมพนะสหรคตด้วยโสมนัสอย่าง เดียว ฯ แม้ในบรรดาตทาลัมพนะเหล่านั้น ตทาลัมพนะที่สหรคตด้วย โสมนัสเท่านั้นมีในที่สุแห่งกิริยาชวนะที่สหรคตด้วยโสมนัสฯ ที่หรคต ด้วยอุเบกขามีในที่สุดแห่งกิริยาชวนะที่สหรคตด้วยอุเบกขาฯ แต่ในที่ สุดแห่งชวนะที่สหรคตด้วยโสมนัส ตทาลัมพนะและภวังค์ เป็นธรรม ชาติสหรคตด้วยอุเบกขาอย่างเดียว ฯ เพราะฉะนั้น อาจารย์ทั้งหลาย จึงกล่าวว่า ถ้าหากว่า สำหรับสัตว์ผู้มีปฏิสนธิประกอบด้วยโสมนัส ตทาลัมพนะไม่เกิดในที่สุแห่งชวนะที่สหรคตด้วยโทมนัส ในเวลานั้น สันตีรณะสหรคตด้วยอุเบกขาปรารภอารมณ์เป็นกามาวจร ที่เคยสั่งสมไว้ อย่างใดอย่างหนึ่งเกิดขึ้น ภวังคบาต (จิตตกภวังค์) ทำสันตีรณะ สหรคตด้วยอุเบกขานั้นไม่ให้แยกไปจากตนฯ อนึ่ง อาจารย์ทั้งหลาย ย่อมปรารถนาตทาลัมพนะในกามาวจรธรรมทั้งหลาย ที่เป็นอารมณ์ของ กามาวจรสัตว์เหมือนกันในที่สุดแห่งกามาวจรชวนะ ฉะนี้แล ฯ [สังคหคาถา] ในกามภพ เมื่อมีความนิยมชวนะ สัตว์ (บุคคล) และอารมณ์ ท่านก็กล่าว ตทาลัมพนะไว้แต่ในวิภูตารมณ์ และ อติมหันตารมณ์เท่านั้น ๆ นี้เป็นตทาลัมพนนิยมในวิถีสังคหะนี้ ฯ ๆ ก็บรรดาชวนะ กามาวจรชวนะ ในกามาวจรชวนวิธี ย่อมแล่น