อภิธัมมัตถสังคหบาลี: การวิเคราะห์กรรม : หน้า 216/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 216 บรรดาครุกรรมเป็นต้นเหล่านั้น จะเป็นกุศลกรรมหรืออกุศล กรรมก็ตามที บรรดาครุกรรมและไม่ใช่ครุกรรม กรรมมีการฆ่า มารดาเป็นต้น จัดเป็นครุกรรมในฝ่ายอกุศล หรือมหัคคตกรรม จัด เป็นครุกรรมในฝ่ายกุศล กรรมนั้นนั่นแล แม้เมื่อมีอาสันนกรรม เป็นต้น ก็ย่อมให้ผลก่อน ดุจห้วงน้ำใหญ่ ไหลบ่าท่วมท้นน้ำน้อยไป ฉะนั้น ๆ เพราะเหตุนั้นแล กรรมนั้น ท่านจึงเรียกว่า "ครุกกรรม" (คือกรรมหนัก) ฯ เมื่อครุกกรรมนั้นไม่มี บรรดากรรมไกลและใกล้ กรรมที่อยู่ใกล้ คือที่ระลึกได้ในเวลาจวนจะตายนั้นแล ย่อมให้ผล (ก่อน) ฯ ไม่มีคำควรกล่าวเลย ในกรรมที่ทำเมื่อเวลาจวนเจียน, แม้ เมื่ออาสันนกรรมนั้นไม่มี บรรดากรรมที่เคยประพฤติมาเนือง ๆ หรือ มิได้ประพฤติเนือง ๆ กรรมใดที่เคยประพฤติมา จะเป็นความเป็นผู้มี ศีลดี หรือความเป็นผู้ทุศีลก็ตาม กรรมนั้นแลย่อมให้ผลก่อน ๆ ส่วน กตัตตากรรม (คือกรรมสักว่าทำ) ได้การเสพคุ้นแล้ว เมื่อกรรม ก่อน ๆ ไม่มี ย่อมฉุดรั้งปฏิสนธิมา ด้วยประการอย่างนี้ ครุกรรมจึง ให้ผลก่อนกว่ากรรมทั้งหมด ฯ เมื่อครุกกรรมไม่มี อาสันนกรรมย่อม ให้ผลก่อน ๆ แม้เมื่ออาสันนกรรมนั้นไม่มี อาสันนกรรมย่อมให้ผล ก่อน (แม้เมื่ออาจิณณกรรมนั้นไม่มี กตัตตากรรมย่อมให้ผลก่อน) ฯ เพราะเหตุนั้น ท่านอาจารย์จึงได้กล่าวไว้ว่า "โดยปริยายแห่งการให้ ผล" ฯ อธิบายว่า "โดยลำดับแห่งการให้ผล" ฯ ส่วนในปกรณ์ ทั้งหลายมีอภิธัมมาวตารเป็นต้น ท่านอาจารย์ทั้งหลาย กล่าวระบุให้ อาจิณณกรรมเผล็ดผลก่อนอาสันนกรรมฯ เหมือนอย่างว่า เมื่อ ๆ